Mars, planeta koja nam je najbliža, često se zamišlja kao mirno, prašnjavo prostranstvo. Međutim, nova istraživanja otkrivaju da je Crvena planeta dom snažnih vetrova i vrtložnih đavola prašine koji se kreću brzinom uragana. Ova otkrića, zasnovana na hiljadama satelitskih snimaka evropskih orbitera i naprednom dubokom učenju, menjaju naše razumevanje marsovske atmosfere i njenog uticaja na planetu.

Neočekivana snaga marsovskih vetrova

Studija, koju je vodio dr. Valentin Bickel sa Univerziteta u Bernu, otkrila je da marsovski vetrovi mogu dostići brzinu do 160 km/h, što je znatno više od prethodno pretpostavljenih 50-100 km/h. Ovi snažni udari vetra igraju ključnu ulogu u oblikovanju vremena i klime planete, podižući ogromne količine prašine u atmosferu. Iako je marsovska atmosfera izuzetno tanka, ovi vetrovi su dovoljno moćni da stvaraju vrtložne stubove prašine, poznate kao đavoli prašine, koji se jasno vide na snimcima svemirskih letelica.

Slika 1: Umetnički prikaz đavola prašine na površini Marsa.

Đavoli prašine su rotirajući oblaci vazduha i sitnih čestica koji se kreću po površini Marsa. Budući da prate protok pokretnog vazduha, naučnici ih koriste kao prirodne markere za proučavanje ponašanja vetra koje bi inače ostalo neprimećeno. Dr. Bickel i njegov tim su koristili slike sa Bernske marsovske kamere CaSSIS (Color and Stereo Surface Imaging System) i stereo kamere HRSC (High Resolution Stereo Camera), obe na evropskim orbiterima, za analizu preko 50.000 satelitskih snimaka. Proučavanjem stereo snimaka oko 300 đavola prašine, uspeli su da odrede njihovo kretanje i brzinu, otkrivajući dinamičnost koja je ranije bila potcenjena.

Uticaj na marsovsku klimu i buduće misije

Visoka brzina vetra značajno utiče na ciklus prašine na Marsu. Snažni, pravolinijski vetrovi verovatno unose mnogo više prašine u marsovsku atmosferu nego što se ranije mislilo. Ovi podaci, dostupni na globalnom nivou za period od oko dve decenije, pružaju neprocenjiv uvid u to gde i kada su vetrovi na Marsu dovoljno jaki da podignu prašinu sa površine.

Razumevanje ovih vetrovitih uslova je od vitalnog značaja za buduće misije na Mars. Daniela Tirsch iz Instituta za svemirska istraživanja Nemačkog vazduhoplovnog centra (DLR) objašnjava da preciznije modeliranje marsovske atmosfere i površinskih procesa pomaže u proceni rizika za buduće misije i prilagođavanju tehničkih sistema. Ova studija pruža važne nalaze za istraživanja formiranja dina, padina i stvaranje modela vremena i klime Marsa.

Istraživači planiraju da nastave sa posmatranjima đavola prašine, koristeći koordinisane podatke sa CaSSIS i HRSC kamera. Dugoročni cilj je da se planiranje misija na Mars učini efikasnijim i sigurnijim, s obzirom na ove nove uvide u dinamičnu prirodu Crvene planete.

Referenca: University of Bern. "Scientists stunned by wild Martian dust devils racing at hurricane speeds." ScienceDaily. ScienceDaily, 9 October 2025. www.sciencedaily.com/releases/2025/10/251009033215.htm.