ZABELEŠKE

(1)    Luis Spens, Istorija Atlantide, Beograd 1999, izvod iz recenzije.  Ime Atlas Herodotu je poznato kao odrednica za pritoku Dunava, što izvire ispod planine Hem- Balkan, Istorija, Knjiga 4- Melpomena, O skitskim vodama, 49. Branislava Božinović smatra da su  reč Atlas i propast Platonove Atlantide u bliskom srodstvu sa sanskritskim pridevom Atjantika- neprekidan, sveopšti, beskrajan, potpun, neizmeran, Rečnik srodnih sanskrtskih i srpskih reči, Beograd 2000, s.47. Ime planine Hem  izvodi se inače iz odrednica za žrtvenik, svetinju nad svetinjama, svetilište  ''onog čije je ime nepoznato'', boga rađanja i stvaralačke moći. Milan Budimir- ''Sa balkanskih istočnika'' Beograd 1969, s.6 - navodi da je grčka mitološka geografija znala za dva Atlasa- jedan na južnom Balkanu, na Peloponezu, a drugi u srednjem Podunavlju. ''Funkcija tih Atlasa, koji su kasnije, proširenjem geografskog vidokruga, preseljeni na krajnji zapad, prema Atlantiku i tobožnjoj Atlantidi, bila je vrlo prosta: oni su služili kao soha nebeska. Ovaj izraz čitamo u Vukovom Rječniku, odakle saznajemo da je  Durmitor imao istu funkciju. Naš narod priča da su i Rtanj i neka prilično nepoznata planina Smiljana ispunjavali tu izuzetno odgovornu dužnost. Ta se dužnost sastojala u tome što su vrhovi ovih planina podupirali nebeski svod, zamišljen obično kao od kamena ili kao od metala, iznad kojeg je nebeski okean. Te nebeske sohe mogle su biti u centru ili na periferiji ekumene- analogno konstrukciji nomadskog šatora. Stanovnici takvih Atlasa ne mogu biti obični smrtnici, nego samo bića višeg reda. Čak je i Aristotel, pored svoje goleme učenosti, verovao u postojanje neke strašno visoke sohe na nebeskom severu, iza koje Sunce provodi noći i odmara se od teškog puta, pa je stoga južno od te planine noću mrak. Odatle mit o Hiperborejcima, koji žive severno od te planine, srećni i presrećni u društvu Apolonovom''.

(2)    Herodot, Istorija, knjiga 4, Melpomena, Predanja o poreklu Skita,8-10.

(3)    Nicolae Densusianu, Dacia Preistorica, Krajova 2003, s.36. Pisac ukazuje da ime junaka iz priče zabeleženoe u Banatu, Trojan jeste''tradicionalni rumunski naziv za Herkula'' .

(4)    Ilijada,VIII,10-16, prevod Miloša Đurića reprodukovan u napomenama teksta Fedon, poglavlje  LX,  Platon-dela, Beograd 2002, s.339.

(5)    Parmenid iz Eleje, O prirodi, 1;15-20, Fragmenti Elejaca, Beograd 1984, s.67. Miloš Đurić, Istorija helenske etike, Beograd 1976, s.141, ovako tumači Parmenidovo pripovedanje: '' Parmenid opisuje kako je kolima, koja su vukle premudre kobile a put prikazivale Helijade, ćerke Sunčeve, putovao preko cele zemlje, tj. od zapada ka istoku, ka svetlosti, dok nije stigao pred velike dveri, gde se dele putevi  noći ( =neznanja, privida) i putevi dana (=metafizičkoga saznanja). Ključeve od dveri, onaj što ih otvara i onaj što ih zatvara, čuvala je boginja Dika (Pravda), moćna osvetnica, što znači da se samo pravdom dolazi do puta istine. Pošto su ljubaznim rečima boginju zamolile i mudro je sklonile da im otvori dveri, Helijade kroz njih upute konje i kola. A boginja, pod kojom Parmenid zacelo razumeva Hesiodovu Diku, ćerku Temidinu, familijarno dočeka elejskoga gosta.''

(6)    Branislav Gligorijević, Kladovo i okolina između dva svetska rata, Negotin 1999, s.150; verovatno je, uzrokovano okolnošću da se Dionis smatra ''dvaput rođenim'', postojao  još jedan grad na Dunavu sa njegovim imenom-Dionisopolis- nabrojan među šest grčkih naseobina viđenih  na istoj reci u vreme pohoda Marka Lukula na Meze, prema Apijanovom svedočanstvu. Na sličan način, imamo i dva mesta na Dunavu posvećena Zevsu, pod imenom Zanes, ili dva naselja pod imenom Nove, ili dva toponima nazvana Kazani. Ovo, kao i činjenica da stanovnici Ključa koji sebe smatraju starosedeocima, u slučaju da  prvorođeno dete nije preživelo svoje prve dane, drugom potomku daju dva imena,  vodi ka spoznaji o dvostranosti bogova- kao zaštitnika i kao uništitelja, u sklopu potrebe da se istovetnim pojmom obuhvate dva različita značenja, za božanske sile, odnosno da se raznorodnim pojmovima imenuje jedinka čiji opstanak zavisi od očekivanja da se njen identitet neće negirati instrumentalizacijom jedne jezičke odrednice. O Lukulovom poduhvatu i teorijama o mestu nalaženja podunavskih grčkih naselja  videti: Fanula Papazoglu, Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba, Sarajevo 1969, s.313. No, ne bi trebalo sasvim isključiti mogućnost da je upravo stari grad u reonu Gvozednih vrata onaj od  Apijana pomenut.

(7)    Ilija Pčelar, Okružje Krajinsko, Glasnik Društva srpske slovesnosti 9, 1857, Beograd, s.215.

(8)    Izveštaj komisije za izvođenje regulacionih radova na Đerdapu 1889. godine, Arhiv Srbije PF 9 R.No 1-889- Zapisnik sa sednica Komisije 20.3.-31.7.1889.

(9)    Feliks Kanic, Srbija, zemlja i stanovništvo, Beograd 1999,knjiga 2, s.515.

(10)Prva tabla izmeštena je iznad prvobitnog lokaliteta usled podizanja nivoa Dunava sedamdesetih godina prošlog veka i nalazi se između Tekije i Donjeg Milanovca, preko puta rumunskog sela Ogradina, dok je druga posetiocima pristupačna na platou ispred ulaza u objekat hidroelektrane Đerdap kod Kladova.

(11)Gaj Plinije Mlađi, Pisma VII-4, Beograd 1982.

(12)V.V.Struve i D.P.Kalistov, Stara Grčka, Beograd 2000, s.185-186. Herodot zna za veliki most podignut na mestu udaljenom dva dana vožnje pošto je saveznička flota ušla u Istar: ''Flota otplovi pravo u Istar, pa pođe uz Istar puna dva dana vožnje, a tamo gde se nalazi jedno korito reke, iza koga se Istar odmah račva u rukavce, podignu veliki most''- Istorija, Knjiga Druga Euterpa, Prolazak kroz Trakiju, 89. U istoj knjizi, Kako je postala zemlja Donjeg Egipta, 9, Herodot razdaljinu devet dana vožnje uzvodno od Heliopolja do Tebe izjednačuje sa pređenim putem od 1485 stadija ili 285 kilometara, što znači da se za jedan dan vožnje uzvodno u drugom slučaju prelazi 35 km.

(13)Fotografije ovih statueta objavljene su kod: Marinko Paunović, Đerdap i Timočka krajina, Zagreb 1970, s.59. U istoj knjizi objavljena je i fotos ''Lepenske Hekate''- koštanog predmeta sa psećom glavom na vrhu, s.180, potom i u  izdanju Narodnog muzeja Beograd ''Arheološko putovanje Đerdapom'', autora Nenada Radojčića i Vasoja Vasića, Beograd 2003, s.7, br.11. Na drugoj stranici ove publikacije prikazani su Neptun sa delfinom, bronzani konj, Merkur sa lokaliteta Dijana i ribolika božanstva sa Lepenskog vira.

(14)Pindar, Kirenjaninu Arkesilaju, 190-215- Antologija stare grčke lirike, Zagreb 1916, preveo Koloman Rac.

(15)Borislav Jovanović, Funkcija keramičkih objekata sa ranoeneolitskog rudokopa Rudna Glava, Zbornik radova Muzeja rudarstva i metalurgije Bor, knjiga 3-4, 1986, s.1.

(16)Feliks Kanic, Srbija, zemlja i stanovništvo, 1, Beograd 1999, s.188.

(17)Ernst Bloh, Ateizam u kršćanstvu, Zagreb 1986, s.151.

(18)Olga Mihajlovna Frejdenberg, Mit i antička književnost, Beograd 1987, s.70.

(19)Prema: Dragoljub Dragojlović, Istorija filozofske misli u Srba epohe feudalizma, Novi Sad 1998, s. 289.

(20)Ivo Andrić, Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine, ''Sveske'' Zadužbine Ive Andrića, 12/1982. Beograd, s.35.

(21)Veselin Čajkanović, O vrhovnom bogu u staroj srpskoj religiji, Posebna izdanja Srpske Kraljevske Akademije CXXXII, Filozofski i filološki spisi 34, Beograd 1941, s.136-137.

(22)Đorđe Janković, Pogreb Srba u ranom Srednjem veku, referat na VI Međunarodnom kongresu slovenske arheologije, Novgorod 1996, s.5.

(23)Miloš Đurić, Istorija helenske etike, Beograd 1976, s.104.

(24)Kvint S.F. Tertulijan, Spis o krstu, Zagreb 1981,  3,2 i 3,5; s.47. i 49.

(25)Džems Frejzer, Zlatna grana, Beograd 1992, s.220-221.

(26)Ovu teoriju zastupa molekularni bilog Ričard Late, iz Centra za istraživanja u Edinburgu, dok Grejem Karns-Smit sa Univerziteta u Glazgovu veruje da je najpre kristalizacijom minerala plime nastao jednostavniji genetski materijal. U prilog svojoj teoriji Ričard Late iznosi primer da se život na Marsu nije mogao razviti jer je veći od dva Marsova meseca, Fobos, toliko malen da su morske mene koje on izaziva samo jedan odsto onih koje uzrokuje naš Mesec-''Kada bi bilo vode na Marsu, život se ne bi mogao razviti jer  se polimeri ne bi mogli umnožiti''- članak u beogradskoj ''Politici'' od 28.3.2004, B3- ''Da li je Mesec izvor života na Zemlji podstakao evoluciju prvih biomolekula sličnih DNK- Fatalna privlačnost''

(27)Platon, Fedon ili O duši, Druga knjiga, LX; Platon-Dela, Beograd 2002, s.238, prevod Miloša Ćurića

(28) Olga Mihajlovna Frejdenberg, Mit i antička književnost, Beograd 1987.g. s.189-190.

(29) Prema priči Slaviše Daskalovića, geometra iz Male Vrbice, zabeleženo 1995.g.

(30)Eugen Delcea, Istoria incepe in Carpati II, Craiova 2002, s.157.

(31)Džejkob Abot, Neron, Beograd 2005, s.60-61.

(32)Isto, s.62.

(33)Isto, s.148-149.

(34)Kenet Klark,  Leonrado da Vinči, Beograd 1995, s.134: ''Leonardo je smislio plan kako da učini kraj nesrećnom ratu između Firence i Pize lišavanjem Pize reke Arna. Umesto u Pizi, Arno bi trebalo da se uliva u more kod Stanja i učini plovnim sve do Firence. Shema je prvi put uzeta u razmatranje u leto 1503. i u avgustu 1504, posle raspravljanja od godine dana, savet je odlučio da je prihvati. Dokaz Leonardove moći ubeđivanja, kaže Anonimo, je u tome što je upornu firentinsku Sinjoriju uspeo ubediti da prihvati jedan plan koji je bio zahtevao moderna oruđa inženjerije i koji je u tadašnje vreme bio potpuno neizvodljiv. Nekoje Leonardove mape još postoje i ponekoji crtež ljudi pri kopanju, ali od kanala ni traga nije bilo. Voda je odbila da poteče novim kanalom i u oktobru 1504. rad je obustavljen''

(35)Bogdan Bogdanović, URBS& LOGOS, ogledi iz simbologije grada, Niš 1976, s.82. i fusnota 11.

(36)Pausanija, Opis Helade, I knjiga, Novi Sad 1994, prevod Ljiljana Vuličević, V,12, s.389.

(37)D.Tudor, Oltenia Romana ed.II edit.st.53-68, citirano prema zborniku Municipul Drobeta Turnu Severin, 1972, Visan Ovidiu i grupa autora.

(38)Kosta Jovanović, Naselja i poreklo stanovništva, Krajina i Ključ- Srpski etnološki zbornik SANU 55, 1940.g, Beograd, s.48.

(39)Eshil, Okovani Prometej, prevod Miloša Đurića, Grčke tragedije, Sarajevo 1979, 804-823, s.65.

(40)Slobodan Zečević, Predstave o drugom svetu u stanovništva vlaškog govornog jezika Krajine i Ključa, s.82-84, ''Razvitak'' 4-5, Zaječar 1967. Za drugi primer: Dejan Krstić, Običaji i verovanja vezani za smrt u selu Ošljane (okolina Knjaževca), ''Razvitak'' br.213-214, Zaječar 2003, s.167.

(41)G.Maspero, The Passing of the Empires, London 1900.-prema V.Djurantu, Istočne civilizacije knjiga 1, Beograd 1995, s.590.

(42)Đorđe Janković, Podunavski deo oblasti Akvisa u VI  i početkomVII veka, Beograd 1981, s.39.

(43)Aurelije Avgustin, O državi božjoj, Zagreb 1982, 10,16,1-2, s.720 -723. Drugu pripovest, o situ obloženom voskom kazivala je supruga zaječarskog predratnog trgovca Milorada Rašića, poreklom iz Soko banje, Mileva rođena Dragić, sa stanom  u Zaječaru, Vardarska 6,  1965. godine; o bezbožnicima u Hadu: Platon, Država II 363 CD, navedeno po Milošu N.Đuriću, Istorija helenske etike, Beograd 1976, s.30.

(44)Sveti Jovan Damaskin, Istočnik znanja, Nikšić 1997, Tačno izloženje pravoslavne vere, IV-73, s.296.

(45)O čaši sa Glamije: Vera Han, Staklo (Rtkovo Glamija 1), Đerdapske sveske 3, Beograd 1986, s.93;  Pesmu o ženidbi Sunca i Meseca, po kazivanju Jona Đ.Čobotovića iz Halova (rođen 1921, ''pesnički zanat'' izučio u Mokranju kraj Negotina, kod svirača Nikole Gilovića) zabeležio Slavoljub Gacović- Mitski tragovi u baštini sela Halova, Razvitak, Zaječar 1986, s.76; o iznimno važnoj ulozi voska u prethrišćanskim mitovima na tlu Homolja svedoči zapis Dragana Jovanovića: ''Bog je najpre stvorio Svetle Nebeske Daljine. I u njima je stvorio Raj- Zemlju. I u Raju, Rajski Svet, Beli Rajski Svet....U Raju je Bog imao Bele Pčele kao ukras svega što je stvorio. I one letele na Rajske Cvetove, a Njino zujanje uveličavalo Rajsku lepotu...pa kad pčele napuniše saće medom, uze da reže trmke...Kad  orezaše trmke, ocediše med, napuni se Božji ćup. A voskovarinu što je ostala od saća Bog metnu u  jednopero cedilo i uze sve što je potrebno za topljenje voska...Bog zahvati taj žitki grumen i brže ga razli u kalup...I kad se vosak steže Bog izvadi taj krug, taj sirac iz  kalupa...Zagleda se Bog u taj grumen voska pa reče: kako bi bilo lepo da od ovog komada voska stvorim nešto i ostavim svetu da mu služi...Sini Sunce!''...Razli se velika svetlost iz Božije ruke. Zasja Nebo i Bog reče:'Budi ugled i radost svetu! Večno svetli i grej! Budi snagu svemu živom i budi ga iz sna!' I tako zanavek ostade.''- Nedeljnik ''NIN'', br.2960, Beograd,20.9.2007, s.92.

(46)Marija Blagojević, Alhemija ili tajna objava duhovnog kosmosa, Delo Beograd, 1974, br.8-9, s.1107.

(47)Prema: Slavoljub Gacović, Putevi istine; Petrekatura u pogrebnim običajima Vlaha severoistočne Srbije, Zaječar  1999, s.11-12, napomena 15. i s.32.

(48)Danica Đokić, Obredi prolećnog ciklusa u Zviždu, Viminacium 13-14, 2003. Požarevac, s.173

(49)Emilija Mason u članku ''Politike'' od 12.2.1991, preuzeto od S.Gacovića, Putevi istine, s.13, napomena 28. Detaljnije:  Emilia Masson, Le combat pour l'immortalite', Paris, 1991.

(50)Milorad Pavić, Hazarski rečnik, Beograd 1992, s.348.

(51)Pausanija, Opis Helade, I knjiga, V, 21, s.409: '' Kad se od Metroona  /Hram Majke u Olimpiji, Altis/ krene putem ka stadionu, levo u podnožju planine Kronion ima kameno postolje sa usečenim stepenicama. Uz postolje su postavljene kao zavetni darovi Zevsove bronzane statue. Ove su statue napravljene novcem od globe nametnute takmičarima koji su prekoračili pravila takmičenja, a meštani ih zovu Zanes. Prve, njih šest na broju, postavili su na 98. Olimpijadi (388.p.n.e.). Eupol Tesalac je, naime, podmitio takmičare koji su došli da se ogledaju u pesničenju, Agetora Arkađanina i Pritanida iz Kizika, a sa njima i Formiona, rodom Halikaršanina, koji je pobedio na prethodnoj Olimpijadi. To je, pričaju, bilo prvo ogrešenje takmičara o pravila nadmetanja, a prvi koji su od Eliđana bili oglobljeni bejahu Eupol sa onima koji su od njega primili mito''. U 22. poglavlju iste knjige, s.412, Pausanija objašnjava da ima Zevsovih statua koje su kao zavetni dar postavljene ili od države ili od privatnih lica.

(52)Džejkob Abot, Neron, s.147.

(53)Dante Aligijeri, Komedija, Pakao, pevanje 26, stihovi 116-120. Prepev Vladete Košutića, Beograd 1977, s.158-159.

(54)Navedeno prema: P.D.Uspenski, Natčovek, ''Delo'' br.8-10, 1990.g. Beograd, s.63-64, prevod Mira Gregov.

(55)Nicolae Densusianu, Dacia preistorica, Craiova 2003, s.133-152.

(56)Slavoljub Gacović, s.147.

(57)Miloš Đurić, Platon-dela, napomene i objašnjenja uz tekst Fedon, XIII, s.318-319. i uz poglavlje V, s.280.

(58)Violeta Simeonova Stančić, Zlatna maska surovog tračanskog vladara, beogradski dnevni list ''Danas''-vikend dodatak 13-14.novembar 2004.g, s.XVI-XVII

(59)Pausanija, Opis Helade, I knjiga, Novi Sad 1994, I, 43, s.139 i komentari prevodioca Ljiljane Vuličević uz poglavlja 17, napomena 8. i 43, napomena 1. S.Gacović, pozivajući se na rad N.Petrovića-Rimljani na Timoku, Arheologija istočne Srbije, Beograd 1997,s.119, zastupa tezu da ime Timok počiva na okolnosti da su tu bili nastanjeni pripadnici tračkog plemena Timaha: Kontinuitet romanskog i drugog stanovništva Timočke zone u svetlu toponomastike, Razvitak 217-218, Zaječar 2004, s.139.

(60)Robert Grevs, Grčki mitovi, Beograd 1990, 83, b , d, s.244-245; Andrija Gams, Biblija u svetlu društvenih borbi, Beograd 1988, s.43.U sklopu Silenove priče, zanimljivim se čini detalj da je Kosta Jovanović, početkom dvadesetog veka istražujući naselja i poreklo stanovništva Krajine i Ključa u ataru sela Velika Kamenica, opština Kladovo ustanovio: '' uočeni su ostaci prošlosti, džinovsko groblje na kome ima velikog kamenja, a ranije su iskopane ljudske kosti, veće od kostiju današnjih ljudi, jer su ostale od džinova''-K.Jovanović, Naselja i poreklo stanovništva- Negotinska krajina i Ključ, Srpski etnografski zbornik SKA br.55, knjiga 29, Beograd 1940, s.264-265.

(61)Jovan Jovanović, Osobenosti Kladova i okoline, Beograd 1938, s.56-57.

(62)Flavije Klaudije Julijan, Himna kralju Heliju, 143, D,144, B  - Julijan Imperator- Izabrani spisi, prevod Aleksandra Popovića,  Beograd 1987, s.63,64.

(63)Flavije Klaudije Julijan, Misopogon, 348, C,D, Izabrani spisi, s.115.

(64)Dušanka Vučković-Todorović, Starinar, knj.15-16, 1964-1965, Beograd, s.173-178.

(65)Rastko Vasić, Izveštaj o iskopavanjima na praistorijskom lokalitetu Velesnica 1981-1982. godine, Đerdapske sveske III, Beograd 1986, s.264-271.

(66)Drevni persijski spisi, Denkart, Knjiga sedma, Život Zaratustrin, 2;62-67, prevod Kornelija Nikčević, Kruševac 1989, s.33.

(67)Gaj Plinije Mlađi, Pisma, X-74, s.353.

(68)''Politika'' Beograd, dodatak  Magazin 285, 16.3.2003, s.29: napominjući da nacionalni muzej u Smederevu  raspolaže tek komadom lobanje govečeta sa jednim rogom, privatni kolekcionar Milorad Tirnanić opisuje da je do svog primerka ogromnih rogova došao prilikom posete manastiru Manastirica kod Kladova- od meštana doznavši da oni sa peskom iz Dunava izvuku i ''poneki par rogova'', odmah je otkupio jedan primerak. Za razlliku od Feliksa Kanica, Đorđe Janković u svom radu Podunavski deo oblasti Akvisa... smatra, analizirajući Prokopijeve zabeleške, da se Kaput Bovis morao nalaziti bliže Tekiji nego Sipu odnosno Karatašu, navodeći kao argumente da naselje kod Sipa nema slojeve starije od šestog veka nove ere, te da je četvorougaona kula tamo pronađena ''udaljena od Dunava tako da se ne može nalaziti u Prokopijevom spisku''. Citirano delo, s.33-35.

(69) O pronalasku bronzanih statua slonova kod Trajanovog mosta autor je saznao po priči meštanina sela Kostol, Koste Pavlovića, zabeleženoj 1996.g.

(70) Macrob.Comn.in Somn. Scip.,I,XII, navedeno prema: Veselin Čajkanović, Mit i religija u Srba, Beograd 1973, s.159.

(71)Robert Grevs, Grčki mitovi, Beograd 1989, s.130, 39-2.

(72)Nicolae Densusianu, s.63-75.

(73)Horhe Luis Borhes, Teolozi, u zbirci Kratke priče, Beograd 1979, s.26-35.

(74)Feliks Kanic- Srbija, zemlja i poreklo stanovništva, knjiga 2, Beograd 1987, s.514.

(75)Jakob Burkhart, Povest grčke kulture, II tom, Sremski Karlovci-Novi Sad 1992, s.15.

(76)Robert Grevs, s.108.

(77)Veslein Čajkanović, Mit i religija u Srba, Beograd 1973, Donji svet kod starih, s.42.

(78)Feliks Kanic, knjiga 1, Beograd 1999, s.200.

(79)Luis Spens, s.142.

(80)Detaljnije o amuletu: Milorad Stojić, Amulet od bronze u obliku lađe iz Starog Kostolca, Viminacium br.13-14, Požarevac 2003, s.45-49. '' Na amuletu iz Starog Kostolca nalazi se niz elemenata koji postoje i u grčkoj mitologiji, Na primer, centralna predstava- veoma stilizovana antropomorfna figurina (''katarka'') sa kostolačkog amuleta slična je najstarijim kultnim statuetama Apolona, u obliku stuba (Srejović D, Cermanović- Kuzmanović A, Rečnik grčke i rimske mitologije, Beograd 1979, 40-42). I predstava labuda, stalnog Apolonovog pratioca, uklapa se u mitologiju ovog moćnog boga. Labudovi su objavili rođenje ovog boga obletevši sedam puta njegovo rodno ostrvo  (Srejović, Cermanović-Kuzmanović, 38). Među darovima koje je tek rođeni bog dobio od svog oca Zevsa bila su i kola u koja su upregnuti labudovi ( Isti,39). Apolonov mit, takođe ukazuje na duboke veze ovog boga sa krajevima na severu, zemljom Hiperborejaca, kojima je mogao pripadati i deo Podunavlja. Po legendi, Apolon nije poslušao svoga oca da u kolima koje su vukli labudovi otputuje u Delfe, već je na godinu dana otišao Hiperborejcima, narodu za koji se smatralo da je najverovatnije naseljavao Podunavlje, a tek nakon toga u Delfe. Alka na vrhu predmeta iz Starog Kostolca može simbolisati bitno svojstvo Apolona, kao boga duhovne svetlosti (Isti, 41)''. O  prikazu konja na drugoj strani amuleta Stojić navodi:'' Pored svoje htonske simbolike, konj simboliše prelaz noći u dan, iz mraka u svetlo, iz podzemlja u nebo, i u vezi s tim povezan je s vidovitošću.''

(81)Drevni persijski spisi, Denkart, Sedma knjiga, Život Zaratustrin 3;13-14, s.35-36.

(82)Jašt, 11,14 i Jasna 57, prema: Pol di Brej, Zaratustra i preobraženje sveta, Sremski Karlovci-Novi Sad 1995, s.80-81.

(83)Homer, Ilijada, prevod Miloša Đurića, Beograd 1985, Trinaesto pevanje, I, s.124.

(84)Detaljnije o ovome Fanula Papazoglu, Srednjobalkasnka plemena u predrimsko odba, Sarajevo 1969, s.319-325.

(85)Platon, Fedar 294 D, citirano prema: Miloš N.Đurić, predgovor za Platonova dela Odbrana Sokratova, Kriton, Fedon, Beograd 1985, s.31-32.

(86)Anka Lalović, Upotreba pepela drveta u kulinarstvu, lečenju, kozmetici i vradžbinama, Razvitak br.217-218, Zaječar 2004, s.95.

(87) Beogradska Politika od 11.juna 2006, ''Jazavac sa Babakaja'' Bogdan Ibrajter

(88)Robert Grevs, s.433.

(89)Dejan Krstić, Običaji i verovanja vezani za smrt u selu Ošljane, s.151.

(90)Paun Durlić, Đurđevdan u Rudnoj Glavi, Zbornik radova Muzeja rudarstva i metalurgije Bor, knjiga 2, 1982.g, s.199.

(91)Komentar uz izdanje Avgustinovog spisa O državi božjoj, Zagreb 1982, 8,26,2-3 E, s.609.

(92) Ivo Andrić, Istorija i legenda, Beograd 1977, s.59.

(93)Paun Es Durlić, Vlasac- vaskrs potopljenog arheološkog lokaliteta-; opis grafizama na žrtveniku A-86, Razvitak br.217-218, Zaječar 2004, s.10.

(94)''Politika'' Beograd od 23.5.2004, s.11, ''Prevod najstarijeg pisma''. Klaus- Jirgen Grin u ''Filozofiji slobodnog zidarstva'', Beograd 2008,s.106, pozivom na Alfreda Lenera navodi: ''Beleženje i posmatranje simbola čoveku nije bilo dovoljno. Kontemplativno dejstvo pojačano je ličnim podražavanjem Sunčevog kretanja u kolu ili u plesu u paru oko nebeske ose, drveta svetova-običaj koji se i danas može naći na selu...Mnogo govori u prilog tome da lanac ruku koji se obrazuje u ritualima slobodnih zidara potiče od ovog kola ili plesa planeta''

(95)Sima Avramović, Opšta pravna istorija- stari i srednji vek, Beograd 2000, s.99.i 116.

(96)Ovaj slučaj zabeležio je Pausanija, Opis Helade, Prva knjiga, I,28, s.110.

(97)Dragan Jacanović,  Nenad Radojčić, Praistorisjka ostava metalnih predmeta iz sela Šetonje kod Petrovca na Mlavi, Viminacijum, 13-14, Požarevac 2003.g, s.20.

(98)Publije Vergilije Maron, Eneida, prevod Mladen S. Atanasijević, Beograd 1964 , Šesto pevanje, s.206.

(99)''Politika'' Beograd od 23.5.2004, s.11, ''Prevod najstarijeg pisma''

(100)Slobodan Ilić, Otkrivanje skrivenog blaga- mistička kongregacija hurufija-nastanak i učenja, Kulture istoka br.19, Beograd 1989, s.53.

(101)Karlo Suares, Sefer jecira, ''Gradac'' br.80-81, Čačak 1988, s.80.

(102)Prva knjiga o carevima, 8,27- u skladu s prevodom  Jakova Burkharta, Povest grčke kulture, Druga knjiga, s.76, koji glasi: '' Koji bi to dom, što su ga podigli neimari, svojim zidovima obuhvatio božanski lik ?''

(103)Bogdan Bogdanović, URBS& LOGOS, ogledi iz simbologije grada, Niš 1976, s.47-48.

(104) Đuro Koruga, Teslino trojstvo, beogradski nedeljnik NIN, br.2900, 27.7.2006, s.34-35.

(105)Prema Jakovu Burkhartu, isto s.39.

(106)Eshil, Okovani Prometej, prevod Miloš Đurić, Beograd 1965, 430-436, s.75.

(107)Sreten J. Stojković, Na lepom srpskom Dunavu- od Beograda do Radujevca, Beograd 1893.

(108)Heraklit, Fragment 50; Miroslav Marković, Filozofija Heraklita Mračnog, Beograd 1983, s.114-117. Mihail D. Petruševski, Božanstva i demoni crne boje kod starih naroda, Beograd 1940, s.30, 16-17.

(109)Dušan Bandić, Narodna religija Srba u sto pojmova, Beograd 2004, s.65.

(110)Nicolae Densusianu, s.137. S.Gacović zabeležio je verovanje stanovnika timočkog sela Halovo, čije ime potiče od reči za aždahu-ala: i danas se neguju obredni običaji prinošenja žrtve bogovima ''pomanom (podušjem) alama'' , kojom prilikom se  ostavljaju hrana i piće u obližnjoj močvari. Videti: Slavoljub Gacović, Prilog toponomastičkoj etimologiji na tlu Timočke Krajine, ''Razvitak'' Zaječar 1985, br.3, s.97-98. Inače, zmije i zmajevi su čest motiv na timočkim preslicama, a gotovo u svim naseljima uz Dunav u Ključu smatra se da porodica ima svog duha-zaštitnika poreklom iz podzemnog sveta u vidu zmije- čuvara kuće, koja živi u domaćinstvu ne čineći nikakve štete, te ni po koju cenu ne sme biti ubijena. I deo poljskih puteva, na rumunskoj strani Dunava preko puta Kladova, između dva udubljenja od točkova zaprežnih kola naziva se tragom troglave zmije. Sima Trojanović, međutim, zabeležio je verovanje iz Šumadije da su Turci ale, a da su Srbi zmajevi, imajući u vidu da se ale često identifikuju sa zmijama. Navedeno prema: Veselin Čajkanović, Mit i religija u Srba, s.23.

(111) Relja Katić, Istorija veterinarstva Srbije, Beograd 1957, s.222.

(112)Mirča Elijade, Sveto i profano, Novi Sad 1986, s.77.

(113)Momčilo Nastasijević, Iz tamnog vilajeta- priča Lagarije po noći, Beograd 2005, s.73. Železna vrata, tesnac kroz koji se usekao put pri vrhu trnovačkog brda, pominju se kao mesto gde se čuva od dasvnina zakopano blago,  u ataru timočkog sela Trnovac- zabeležio  Nebojša Simeonović u monografiji Trnovac, selo kraj Timoka, Zaječar 2003, s.323.

(114)Prema: Cornel Barsan, Revansa Daciei, Craiova 2000, s.83.

(115)N.A.Maškin, Istorija starog Rima, Beograd 1982, s.390.

(116)Georghe V. Carlan, Tezaurul de la Pietrosa si printesa Khnumet (1914-1876. i.e.n.) vol.I, Editura Sfera Balard, 2001. http:// www.gk.ro/sarmizegetusa/ civiliziatia daca/ closca.htm.

(117)Vest o otvaranju grobnice preneo je beogradski list ''Danas'' od 6.10.2004, s.28.

(118)Prema reportaži S.M. Jovanović, objavljenoj u  beogradskim ''Večernjim novostima'' 19.7.2006.godine, s.16, povodom pokušaja tragača za blagom da iskopom desetina kubnih metara zemljanog sloja na mestu ''zapisa'' uz koji se vekovima slavi ''Spasovdan'', dođu do antičkog blaga: ''Prahovljani kažu da su Rimljani, pred propast carstva, zakopali u Prahovu zlatnog konjanika u prirodnoj veličini. Za njim su, navodno, tragali i Nemci. Načinili su čak i mapu gde je statua bila zakopana, ali ih je poraz u Drugom svetskom ratu omeo da je i iskopaju.''

(119)Detaljnije: Đorđe Janković, Podunavski deo oblasti Akvisa u VI i početkom  VII veka, Beograd 1981.g, s.190. Branko Gavela u knjizi Etrurci, Beograd 2001, s.27, komentarišući tezu da su Etrurci u Italiju stigli iz Podunavlja, iznosi mišljenje da su oni saobraćajem Dunavom dospevali do zlata vađenog iz karpatsko-balkanskih zlatonosnih reka i rudnika.

(120)Bogdan Bogdanović, s-117-119.

(121)Miloš Đurić, Istorija Helenske etike, Beograd 1976, s.118.

(122)Strabon, prema: Vil Djurant, Istočne civilizacije, Beograd 1995,s.300, pozivom na  G.Maspera- The Struggle of the Nations:Egypt, Syria and Asyria, London 1896.

(123)Navedeno prema:Pavle Mijović, Bojne i radne sekire bronzanog doba iz Crne Gore i severne Albanije, Zbornik radova Muzeja rudarstva i metalurgije Bor, 3-4, 1986, s.77. Najnovija istraživanja u okviru Genografskog projekta Društva National Geographic i IBM, kroz analizu genetskog nasleđa Feničana,  ukazuju da u proseku jedan od sedamnaest mediteranskih muškaraca može biti direktni potomak Feničana po muškoj liniji. Danijel Plat iz Centra za računarsku biologiju IBM-a tvrdi: ''Rezultati do kojih smo došli važni su jer pokazuju da su područja feničanskih naseobina obeležena genetskim potpisom različitim od bilo kojeg koga su mogla ostaviti neka druga trgovačka širenja u istoriji, ili koji je mogao da se pojavi slučajno''. ''National Geographic''-Svet, br.10, novembar 2008, s.11.

(124) Dragan Jacanović, Nenad Radojčić, Viminacijum br.13-14, Požarevac 2003, s.11. Dva nalaza torkvesa registrovana su kao inv.br.25769 i 25770. Autori navode i primerke glatkih torkvesa pronađene u ostavama Dobrinci, Poljanci I, Brodski Varoš i Cherghes.

(125)Dragoslav Srejović, Tri praistorijske ostave iz Istočne Srbije, Starinar knj.11, 1960.g, s.58-59.

(126)Vil Djurant, 221.

(127)Navedeno prema: Vidosava Stojančević, Etnodemografske karakteristike i tradicionalna kultura u Ključu u 19.veku, Baštinik br.4. Negotin, s.119.

(128)Radoje Zečević, Srbija i međunarodni položaj Đerdapa, Beograd 2000, s. 49, fusnota 98, objašnjavajući strateški značaj Ada Kala ''u antičko doba zvanog Eritija'' upućuje nas na članak iz beogradske ''Politike'' od 8.11.1977, s.5, koji se bavi pričama o duhovima Ada Kala- dunavske Atlantide.

(129)Egipatski pridev  ''kem-it'' znači ''crno'', a   ''Chemesch'' na hebrejskom znači Sunce. Crno kao paradoks svetlosti u likovnoj umetnosti 20.veka, jedina je boja u  delima francuskog slikara Pjera Sulaža, čija opsesija  je poniranje u tajne svetlosti. Kao rezultat njegovih istraživanja nastao je pojam  outrenoir - drugo crno - dalje od crnog - svetlost proističuća iz crnog, kao drugi mentalni prostor van jednostavnog crnog.To je kod njega boja svetlosti; navedeno prema: Borjanka Milatović, Pjer Sulaž: Ja vidim crno, tekst objavljen u beogradskom listu ''Danas'' 19-20.avgust 2006,g, vikend dodatak, s.VII

(130)Flavije Klaudije Julijan, Himna kralju Heliju,  134, B - Izabrani spisi, s. 53, 54.

(131)Sreten J.Stojković, Na lepom srpskom Dunavu, Beograd 1893, s.194 .

(132)Vuk S.Karadžić, ''Danica za 1827.godinu'',, Beograd 1969.g, s.187-188.

(133)Milorad Dragić, Mitska epidemiološka bića, ''Razvitak'' br.6, Zaječar 1969.g, s.82.

(134)Isto, s.84.

(135)Pavle Mijović, s.80.

(136)Pausanija, Opis Helade, I knjiga, napomene uz V-12, br.4, s.570. O ćilibaru na području Srbije videti: A.Palavestra, Praistorijski ćilibar na centralnom i zapadnom Balkanu, Beograd 1993.

(137)Robert Grevs, Zlatno runo, Beograd 1972 (?) s.457.

(138)''Kako je stvorena zemlja'', stara  vlaška naroda pesma  zabeležana u Topolnici, Poreč po kazivanju Ilije Martinovića roženog 1934.g, iz Poreča; zapisao Paun Es Durlić, ''Razvitak'' 223-224, Zaječar 2006.g, s.117.

(139)P.D.Uspenski, Novi model univerzuma, Beograd 2002, s.206-207.

(140)Bela Hamvaš, Hiperionski eseji, Novi Sad 1992, s.210 i 215.

(141)Vidosava Nikolić- Stojančević: Dubočke rusalje ili ''padalice'' kao predmet kompleksnih naučnih studija, Razvitak br.2-1967, Zaječar, s.72-73; interpretacija stavova M.Majznera.

(142)Isto, interpretacija stavova M.Vasića, s.74.

(143)Miloš Đurić, s.118.

(144)Navedno prema: Olga Mihajlovna Frejdenberg, Mit i antička književnost; Lukrecije, O prirodi stvari V, 79, 931 i Ciceron, O prirodi bogova I, 87,  II, 53.

(145)Dragoslav Srejović, Lepenski Vir, 1969. Beograd, s.133.

(146)Pol di Brej, Zaratustra i preobraženje sveta, Sremski Karlovci-

Novi   Sad 1995, s.20.

(147) Flavije Kaudije Julijan, Himna kralju Heliju, 152, D, Izabrani spisi,

s.72.

(148)Ova legenda zabeležena je na osnovu kazivanja Slaviše Daskalovića,

geometra iz Male Vrbice, iz 1996. godine, Dimitrija Majkanovića

poljoprivrednika iz Male Vrbice iz 1999.godine, i Đorđa Pufića,

penzionera iz Kostola, od 13.12.2004.godine. Meću drugim meštanima

takođe se može čuti takva priča, ali sa ''dodatkom'' da se radi o ''kozjim ušima

cara Trajana'', usled mešanja toka prvobitne priče sa kasnijim nasleđem o caru

Trojanu.

(149)Danica Đokić, Ispiranje zlata u slivu Peka, Zbornik radova Muzeja

rudarstva i metalurgije Bor, knjiga 5-6, 1987-1990, s.148.  i Veselin

Čajkanović, Mit i religija kod Srba, Beograd 1973,s.174. D.Đokić

zabeležila je svedočanstvo o  legendi raširenoj u slivu Peka, da je ''car

Trojan'' probio Đerdap kako bi isušio Panonsko more i omogućio ljudima

eksploataciju zlata iz Peka i njegovih pritoka, pre no što ga nanesu u vode

Dunava. Isto, s.148, prema kazivanju Slavoljuba Prvulovića iz Neresnice.

(150)  Mila Matejić, Muzika i zdravlje, Razvitak br. 217-218, Zaječar

2004, s.76. Prema Umbertu Eku, Istorija lepote, Beograd 2004, s.72, za prve

pitagorejce harmonija se sastoji od opreke, ne smao parnog i neparnog, već i

granice i neograničenog, jedinstva i mnogostrukosti.

(151) Karl Poper, Dve vrste muzike, ''Ratio- Razlog'' Godišnjak za evropsku

filozofiju i teoriju društva I-II, 2004-2005, Beograd-Podgorica, s.73,

s pozivom na Platonov spis Ijon, 533 d-536 d.

(152) Navedeno prema: Olga Mihajlovna Frejdenberg, Mit i antička

književnost, s.72. Umberto Eko u ''Istoriji lepote'', Beograd 2004, s.53-54.

Iznosi zapažanja: ''Po mitologiji, Zevs je svakom biću namenio prikladnu

meru i pravu granicu- uređenje sveta tako da se podudara sa preciznom i

merljivom harmonijom izraženom u četiri izreke koje stoje na zidinama

Delfijskog  svetilišta: ''Najskladnije je najlepše'', ''Pazi na granice'',

''Omrzni bahatost'', ''Ničega previše''. Na ovim pravilima zasniva se

uobičajeno grčko shvatanje lepote, u skladu sa predstavom sveta koja red i

sklad tumači kao nešto što postavlja granicu ''razjapljenom haosu'', iz čijeg

je ždrela, prema Heisodu, potekao svet. Zaštitnik takve predstave je Apolon,

koji je i prikazan među muzama na zapadnom frontonu svetilišta u Delfima.

Ali na istom svetilištu ( iz 4.veka p.n.e.), na naspramnom, istočnom

Frontonu prikazan je Dionis, bog haosa i razoblučenog kršenja svih zakona.

(153) Milorad Dragić, s.82.

(154) Isto, s.85.

(155) Istorija Bugarske, priređivač Srđan Pirivatrić, Beograd 2008, s.56-57.

(156)Parcul Natural Portile de Fier, Bukurešt 2004.g, odeljak Obiective

arheologice, istorice si de arhitectura, Pestera Veterani.

(157) Herodot, Istorija, knjiga 4, Melpomena, Prolazak kroz Trakiju, getski

bog Zamolksis, 93-94.

(158)Lazar Trifunović, Lepenski Vir, Razvitak br.1, Zaječar 1969.g, s.56.

(159) Ljubinka Babović, Položaj svetilišta na Lepenskom Viru, Uzdarje

Dragoslavu Srejoviću, Beograd 1997.g, s.97-108.

(160) Dragoslav Srejović,  s.139.

(161) Slađana Milinković, Stišani glasovi- ženska strana rimske istorije, Novi Sad 2007, s.76. Ona dalje navodi: '' ugašeno ognjište i ugašena porodica su kod starih naroda bili sinonimi. Shodno važnosti ovog kulta, postojala su i sveta pravila za održavanje vatre. Vatra se mogla ložiti samo određenom vrstom drveta... morala je uvek ostati čista, u nju nije smeo biti bačen neki nečist predmet, niti se u njnoj blizini smelo učiniti neko nečasno delo...Sama vatra nije smela biti upaljena kamenom ili gvožđem već isključivo toplotom sunčevih zraka, ili varnicom dobijenom od trenja dva komada određene vrste drveta''. Isto, s.77, pozivom na Plutarha, Uporedni životopisi, Numa, 9.

(162) Pausanija, Opis Helade, prva knjiga, prevod Ljiljana Vuličević, Novi

Sad 1994- I, 43; s.140-141.

(163) Treća knjiga Mojsijeva- 13,14.

(164)Klaus Eler, Kontinuitet u filozofiji Helena do pada Vizantijskog

carstva, kod: Vasilije Tatakis, Vizantijska filozofija, Beograd 2002, s 20.

(165) Klaus Eler, isto, s.20,22.

(166)Kosta Jovanović, Negotinska krajina i Ključ- naselja i poreklo stanovništva, Baštinik br.4, Negotin 2001, s.242.

(167)Flavije Klaudije Julijan, Himna kralju Heliju, 150, Izabrani spisi, s.70.

(168)Fanula Papazoglu, iz čijeg rada je preuzet ovaj deo Đurićevog prevoda

Ilijade, ukazuje da je oblik ''Mišani'', ''Misija'' nesumnjivo bliži grčkom

izvoru nego ''Mezi'', ''Mezija'', izvedeni iz latinskog- Srednjobalkanska

plemena u predrimsko doba, Sarajevo 1969, s.307, zabeleška 33.

(169)  Prema: Fanula Papazoglu, isto, s. 300.

(170) Tomislav Bekić, Anica Savić- Rebac i Tomas Man, Zbornik Matice srpske za književnost i jezik, XXVII/1, 1979.g, s.87-89. Navedeno prema: Ljiljana Vuletić, Život Anice Savić-Rebac, Beograd 2002.g, s.84-85.

(171)  Miroslava Mirković, Rimski gradovi na Dunavu u Gornjoj Meziji, Beograd 1968.g, s.115.

(172) Fibule sa ornamentom svastike iz Drugog veka n.e. prikazane su u monografiji Maria Balaceanu, Podoabe in Dacia Romana, Cariova 2006, s.112-113.

(173)  Prema: V. Djurant, Istočne civilizacije 1, s. 369.

(174)  Pol di Brej, s.17.

(175)  O etičkoj indiferentnosti bogova detaljnije: Ivan Mužić, Metafizika magije, Odabrani članci i rasprave, http.//www.muzic-ivan.info/metafizika-magije.htm

(176)  Isto, s.76.

(177) Isto, s.319-320 i 375. Andrija Gams ima nešto drugačiji stav: ''U jevrejskoj religiji javiće se princip dobra i zla, ali ne kao ravnopravnih snaga ili ravnopravnih božanstava, kao na primer u persijskoj religiji. Zlo je takođe podređeno jedinstvenom Bogu. On raspolaže i zlom i to kao kaznom što se ljudi nisu držali njegovih zapovedi, ali i ponekad samo, kao iskušenjem''. Nešto dalje, on pojašnjava ''kod Esena zlo je jedan od dva osnovna principa sveta. No, ta protivurečnost se razrešava shvatanjem... da se borba Dobra i Zla, Duha svetlosti i Duha mraka odigrava samo na ovom materijalnom svetu, a Bog obitava u jednom svetu iznad ovog, u kojem nema materije, i u koji se vraćaju duše pravednika. Pravednici su ''sinovi Svetlosti'', a njihov prvi odred- sami Eseni.''; A.Gams, Biblija u svetlu društvenih borbi, Beograd 1988, s.40. i 97.

(178)  Isto, 103-104. i 179.

(179) Vera Jovanović: Mihailo Tomić-vreme i stvaralaštvo, Kladovo 2006, s.139.

(180) Dragoš Kalajić, predogovor u ''Julijan Imperator-Izabrani spisi'', Beograd 1987, s.28.

(181) Isto, s.27. Podatak o mestu rođenja imperatora Aurelijana preuzet iz rada Eugen Delcea, Istoria incepe in Carpati, vol.II, Craiova, 2002, s.44.

(182)  Radovan Kazimirović, Narodne šare, Beograd 1930.g, s.20-21.

(183) Danica Đokić, Obredi prolećnog ciklusa u Zviždu,  Viminacium br.13-14, Požarevac 2003, s.173.

(184) ''Politika'' Beograd, od  5.februara 2006, s. 14, tekst: Izložba Marine Abramović u Milanu, Posveta Balkanu, autor Snežana Golubović.

(185) ''Kad je sunce bilo bog'' tekst Nevenke Gutović objavljen u beogradskom nedeljniku ''NIN'' 14.8.2008, s.35, povodom izložbe autora Ljubinke Babović  ''Tajne Lepenskog vira'' otvorene 10.maja 2008.g.u Beogradu.

(186) Petar Vlahović, Naše narodne umotvorine i njihov značaj za etnološka proučavanja, Razvitak Zaječar 1972, br.4-5, s.72.

(187) Mihaj Eminesku, Pismo III, prevod Ileane Ursu, Pančevo 2000.g, s.57.

(188) Svetislav Prvanović, Naše stare praznoverice i običaji, ''Razvitak'' br.6, Zaječar 1961, s.55.

(189)  Pol di Brej, 420-421.

(190)  Valter Nig, Knjiga jeretika, Beograd 2004, s.208-209.

(191)  Omilija 34, Besede Svetitelja Grigorija Palame, t.2. Montreal 1974.g, s.86.

(192) Sergej Horužij, Diptih o tihovanju, Beograd 2002.g, s.58. O Prepodobnom Nikodimu više: Ranko Jakovljević, Put svetog Nikodima, Beograd 2007.

(193) Bogdan Bogdanović, s.141, fusnota 3.

(194) Pitirim Sorokin, Die Sozilogie der Revolution, Munchen 1928, citirano prema: Dragan Jakovljević, Društvene transformacije, moral i etika, Filozofska istraživanja 94-95, sveska 3-4, Zagreb 2004, s.717.

(195) Sreten J.Stojković, s.188.

(196)  Danica Đokić, Ispiranje zlata u slivu Peka, s.148.

(197) Majkl D. Kugan, pr. Oksfordska istorija biblijskog sveta, Beograd 2006, s.39. O biblijskom stvaranju čoveka od zemlje videti: Geršom Šolem, Kabala i njena simbolika, Beograd 2001, s.207-214.

(198) Mirko Barjaktarević u svom radu O stanovništvu đerdapskih naselja, ''Razvitak'' Zaječar 1972, br.2, s.89-90, smatra da se među žiteljima Đerdapa mogu nazreti sledeći slojevi: a) Predtrački, odnosno predindoevropski kao najstariji, b) Stari indoevropski- starobalkanski- Tribali i Mizi, susedi i srodnici starih Tračana, v) Stariji slovenski odnosno srpski sloj, g) Sloj kosovskih doseljenika star oko četiri stoleća, d) Sloj doseljenika sa leve strane Dunava i  đ) Najnoviji, poreklom ''iz raznih naših krajeva''.

(199) Članak objavljen  u beogradskim  ''Večernjim novostima''  12.9.2006, s.14, pod naslovom ''Biblija je ipak u pravu?'': ekipa lekara, biohemičara i mikrobiologa iz Medicinskog instituta Hauard Hjuz i Opšte bolnice države Masačusets u Bostonu tvrde da su u glini pronašli materijal koji može biti ključna supstanca u procesu formiranja života; reč je o otkriću da mešavina gline po imenu montmorilonit ne samo da pomaže stvaranju malih kesica masti i tečnosti, već pomaže da ćelije koriste genetski materijal po imenu RNA. To je, u isto vreme, jedan od ključnih životnih procesa. Džek Šostak, Martin Hančik i Šeli Fudžikava u ranijim istraživanjima otkrili su da glina može biti katalizator hemijskih reakcija neophodnih da se stvori RNA tako što će omogućiti stvaranje pločica po imenu nukleotidi. Oni su takođe ustanovili da glina ubrzava proces kojim masne kiseline stvaraju male strukture u obliku kesica koje se zovu vezikle...

(200) Navedeno prema: Predrag Čičovački, O opasnostima globalizacije u traganju za drugačijim vrednosnim sistemom, Godišnjak za evropsku filozofiju i društvenu teoriju ''Ratio-Razlog'', I-II, Podgorica-Beograd 2004-2005, s.107-108.

(201) ''Svetačka pesma'', zebeležio Virgil Birou od Cvetka Petra Pavlovog, seljanina Kobilja 1942.godine. Tekst objavljen kod: Slavoljub Gacović, Putevi istine, Zaječar 1999.g, s.160. Paun Es Durlić nemajući ovakvu mogućnost tumačenja u vidu, nalazi  nelogičnim da se uzvišena božanska trpeza okružena svecima nalazi u blatu, pa za reč ''namol'', koja na književnom rumunskom jeziku zaista znači ''mulj'', pošto je za značenje pitao interpretatora pesme, smatra da ima smisao  uzdignutog vodenog nanosa. No, i u ovoj varijanti ne smatramo neosnovanim  naš prethodni stav. P.E.Durlić, Elementi titanomahije  u vlaškim mitološkim pesmama, Razvitak br.223-224, Zaječar 2006.g, s.108. i fusnote 18. i 20.

(202) Videti tekst u  beogradskoj ''Politici'' od 26.februara 2006. g. pod naslovom Život iz gline, zasnovan na  dokazima publikovanim u časopisu ''Nauka''.

(203)   Izvod iz epa Gilgameš, citirano prema:  Oto Bihalji-Merin, Revizija umetnosti, Beograd 1974.g, s.140-141.

(204) Takav običaj beleži Bogdan Ibrajter u reportaži ''Amonova barka iz Homolja'', ''Politika'' od 4.juna 2006; o običaju otkopavanja pokojnika svedoči ''Izveštaj ekipe o obilasku sela Sreza ključkog- Kladovo 1951.g (životni stanadard, način života, higijena, bolesti, ekonomska pitanja, brakovi, običaji, smrtnost, natalitet...) Istorijski arhiv Negotin inv.br.4153.

(205) Danica Đokić,  isto, s.148.

(206)  Živojin Andrejić, Grivne života, Beograd 1997, s.288-289.

(207)  Đerdapske sveske III,  Beograd 1986, s.451.

(208) Dragan Jacanović, Nenad Radojčić, Praistorijska ostava metalnih predmeta iz sela Šetonje kod Petrovca na Mlavi, Viminacijum br.13-14, Požarevac 2003.g, s.11.

(209) Danica Đokić, Obredi prolećnog ciklusa u Zviždu, s.173-174.

(210)  Luis Spens, s.173.

(211)  Jakov Burkhart, s.23-24.

(212)  Isto, s.24.

(213) Miroslav Todorović, Dunav pred Gvozdenim vratima, Razvitak Zaječar 1972, br.1,s.63.

(214) Navedeno prema: Aleksandar Milinković, Večnost i svetlo piramida, Beograd 2004, s.143-144.

(215) Hans Biderman, Rečnik simbola, Beograd 2004, s.234.

(216) Veselin Ilić, Tradicijska kultura- kultno mitološko nasleđe Praslovena u tvorenju kulturnog i nacionalnog identiteta Južnih Slovena, ''Razvitak'' 4-5, Zaječar 1985, s.86, pozivom na  istraživanja B.A.Ribakova, Herodotova Skitija, Moskva 1979.g. i Jezik drevnih Slovena, Moskva 1981.

(217) Vuk Karadžić, Raskovnik, Proza iz Riječnika, Beograd 1964, s.218.

(218) Katastarski operat katastarskih opština katastarskog sreza Kladovo, RGZ, Služba za katastar nepokretnosti Kladovo: imena zemljišnih potesa.

(219) Sveti Jovan Damaskin, Istočnik znanja, Nikšić 1997, s.306.

(220) Hans Bidermanm,  s.183.

(221) Ivo Andrić, Istorija i legenda, Beograd 1977, s.62.

(222) Arnold Tojnbi, Istraživanje istorije 1, Beograd 1970, s.257. Milan Budimir, Sa balkanskih istočnika, s.117,  imajući u vidu reku Atlant, poznatu Herodotu severno od Dunava, misli da bi se moralo računati i sa severnom Atlantidom, pored one docnije, zapadne, koju je Platonov Kritija smestio u Atlantski okean. Tojnbi u dijalogu s Ikedom (1971-1974.g.) navodi: ''Jedina beskrajna linija koju možemo nacrtati ili čak mentalno vizuelizovati jeste ona koja nema otvorene krajeve: krug ili elipsa. Hinduisti i prehrišćanski Grci su verovali da je struktura-pokret u prostor-vremenu ciklična. Prema tom gledanju i svako biće se opet pojavljuje periodično bezbroj puta. Ova koncepcija fizičkog kosmosa odgovara fenomenu našeg sopstvenog solarnog sistema, u kome se planete kreću nepromenljivim orbitama oko Sunca, a planeta Zemlja rotira oko sopstvene ose jednom u 24 časa. Nemamo, međutim, dokaza da je sadašnje stanje našeg Sunčevog sistema ispravan uzorak strukture i kretanja celine kosmosa. U stvari, to se poriče teorijom da se svemir stalno širi. Osim toga, ciklična teorija se ne može uklopiti s mogućnošću postojanja takvih fenomena kao što su nepovratna promena ili istinska novina, a ipak su promena i novina podaci našeg ljudskog iskustva, bilo da verujemo ili ne verujemo da je njihova spoznaja autentično poimanje stvarnosti- ''Izaberi život- dijalog Arnold Tojnbi i Daisaku Ikeda'' Beograd 2005, s.278-279.

(223) Ričard Nonas, dodatak beogradske ''Politike'' od 29.9.2007 posvećen 48. oktobarskom salonu savremene umetnosti -''Mikronarativi'', s.3.

(224) Pol di Brej,  s.310.

(225) Mircea Eliade, Kosmos und Geschihte. Der Mythos der ewigen Wiederkehr, Hamburg 1966, s.102. Prema istraživanjima Igora i Griške Bogdanova, publikovanim u delu ''Pre velikog praska'', Beograd, 2006, pre ''velikog datuma''/ velikog praska/ postojalo je nešto što nije bilo ni materija, ni prostor, ni vreme- postojala je četvrta dimenzija prostora, oličena u imaginarnom vremenu, ili nepatvorena informacija.

(226) Rabi Nahman Braclavski, Sedam prosjaka, citirano prema: Džejkob Minkin, Mistik i pripovedač, Gradac br.80-81, Čačak 1988, s.126.