Teleskopi Južne Evropske Observatorije (ESO) pronašli prvi asteroid u Kojperovom pojasu kod koga je potvrđeno bogato prisustvo ugljenika.

Slika 1. Umetnička vizija izbačenog asteroida 2004 EW₉₅iz unutrašnjosti Sunčevog sistema a sada u sastavu Kojperovog pojasa. Izvor ilustracije: http://www.eso.org 

Međunarodni tim astronoma je koristeći se ESO-ovim teleskopima uspešno proučio svojevrsni ostatak prvobitnog Sučevog sistema. U pitanju je objekat Kojperovog pojasa pod oznakom 2004 EW₉₅i kao što je gore rečeno predstavlja asteroid bogat ugljenikom, prvi takve vrste i čiji je sastav potvrđen a da se nalazi u spoljašnjosti Sunčevog sistema. Neobičan objekat je verovatno nastao u asteroidnom pojasu između Marsa i Jupitera pri čemu je u nekom trenutku u prošlosti izbačen milijardama kilometara daleko od mesta nastanka u Kojperov pojas gde se trenutno nalazi.

Rani dani Sunčevog sistema su bili veoma burni. Teorijski modeli pomenutog perioda nam otkrivaju da su novonastali gasni džinovi poprilično menjali svoje orbite unutar Solarnog sistema. Pri navedenim pomeranjima došao je do izražaja gravitacioni uticaj gasnih džinova na manja kamenita telaiz unutrašnjosti našeg planetarnog sistema. Pomenuti manji kameni objekti su praktično izbacivani sa svojih početnih orbita ka vrlo udaljenim područjima daleko od Sunca [1]. Modeli posebno ukazuju na to da se unutar Kojperovog pojasa, hladne oblasti izvan Neptunove orbite nalaze asteroidi bogati ugljenikom, takozvani ugljenični asteroidi [2].

Skorašnje objavljeni članak nam obelodanjuje prva pouzdana posmatranja nekog ugljeničnog asteroida u Kojperovom pojasu i samim tim nam govori o nestašnom detinjstvu Sunčevog sistema. Nakon velikog uloženog posmatračkog truda do krajnjih mogućih granica ESO-ovog Veoma Velikog Teleskopa VLT, mala grupa astronoma predvođena Tomom Sekulom sa Kraljičinog Univerziteta Belfast (Velika Britanija) je uspela da utvrdi da je 2004 EW₉₅ ugljenični asteroid u dalekom Kojperovom pojasu. Utvrđeni sastav asteroida ukazuje na njegovo formiranje u unutrašnjoj oblasti Sunčevog sistema i odakle je najverovatnije izmešten u spoljašnjost sistema [3].

Čudnovata priroda 2004 EW₉₅ je po prvi put zapažena tokom rutinskog posmatranja Hablovim svemirskim teleskopomod strane Veslija Frasera sa Kraljičinog Univerziteta Belfast i koji je takođe učestvovao u istraživačkom timu koji je otkrio asteroid. Refleksioni spektarasteroida, odnosno poseban skup linija reflektovane svetlosti od asteroida se razlikovala od spektara sličnih malih objekata u Kojperovom pojasu i koji obično nemaju neku zanimljiviju odliku i daju vrlo malo informacija o samom sastavu posmatranih objekata.

Refleksioni spektar 2004 EW₉₅ se jasno razlikovao od spektara drugih objekata u spoljašnjem delu Sunčevog sistema, objašnjava vodeći autor studije Sekul. Dalje u navodu, spektar je toliko izgledao čudan da je jednostavno tražio podrobnije proučavanje.

 Tim istraživača je posmatrao 2004 EW₉₅ sa X-Shooteri FORS2 instrumentima na Veoma velikom teleskopu. Osetljivost pomenutih spektrografaje omogućavala dovoljno detaljna merenja kako bi istraživači iz dobijenog spektra reflektovane svetlosti od asteroida mogli da procene njegov sastav.

I pored svih moći koje pruža teleskop poput VLT-a u pogledu mogućnosti prikupljanja svetlosti, asteroid 2004 EW₉₅ je i dalje predstaljao veliki izazov za posmatranje. Iako je sam asteroid prečnika 300 kilometara, on se trenutno nalazi na kolosalnih 4 milijardi kilometara udaljen od Zemlje i zahtevao je jedan mukotrpan rad kako bi se došlo do upotrebljivih podataka sa njegove tamne i ugljenikom bogate površine.

To je kao da posmatrate ogromnu planinu uglja u odnosu na praktično potpunu tamnu pozadinu neba, reči su koautora studije Tomasa Puzia sa Pontificia Universidad Catolica de Chile.

Asteroid 2004 EW₉₅ ne samo da se kreće nego je još i veoma taman, dodaje Sekul. Dalje u navodu, morali smo koristiti poprilično napredne metode obrade podataka kako bi došli do što više informacija iz obavljenih posmatranja.

Dva detalja u vezi spektra zapadaju za oko, prisustvo oksida gvožđai filosilikata. Prisustvo navedenih materija nije do tada bila potvrđena kod nekog drugog objekta Kojperovog pojasa i predstavlja snažan dokaz da se 2004 EW₉₅ formirao u unutrašnjem delu Sunčevog sistema.

Sekul zaključuje da je asteroid 2004 EW₉₅ trenutno prisutan u ledenim bespućima Sunčevog sistema nekada davno bio izbačen na današnju orbitu tokom migracije planeta u ranom Sunčevom sistemu.

I pored toga što je do sada bilo prijavljeno postojanje neobičnih objekata Kojperovog pojasa niti kod jednog nije pouzdano utvrđen sastav, ističe Olivier Hajnt, jedan od ESO-ovih astronoma koji nisu bili deo istraživačkog tima. Otkriće ugljeničnog asteroida u Kojperovom pojasu je ključan radi potvrde fundamentalnih predviđanja koji slede iz dinamičkog modela ranog Sunčevog sistema, dodaje Olivie.

Izvor

[1]Po trenutnom dinamičkom modelu evolutivnog razvoja Sunčevog sistema, kao što su grand tack hypothesisi Nice model džinovske planete su u početku migrirale ka unutrašnjosti da bi se zatim pomerile u spoljašnjost sistema razbijajući i raspršujući objekte iz područja unutrašnjosti sistema. Kao posledica sledi procenjena da je neznatan procenat čvrstih asteroida izbačen na orbite unutar Ortovog oblakai Kojperovog pojasa. 

[2]Ugljenični asteroidi su takvi asteroidi koji sadrže ugljenik ili neko od njegovih jedinjenja. Uobičajena oznaka jeste C – tip asteroida a mogu se prepoznati po tome što im je površina veoma tamna usled prisustva molekula ugljenika.

[3]I drugi predhodno detektovaniobjekti koji su potekli iz unutrašnjosti Sunčevog sistema ali je ovo prvi ugljenični asteroid Kojperovog pojasa pronađen daleko od mesta nastanka.