https://www.srbatom.gov.rs/srbatomm/wp-content/uploads/2019/10/Monitoring-izvestaj.pdf

 I Z V O D 

Republika Srbija
Agencija za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost Srbije

IZVEŠTAJ O NIVOU IZLAGANjA STANOVNIŠTVA JONIZUJUĆIM ZRAČENjIMA IZ ŽIVOTNE SREDINE U REPUBLICI SRBIJI

U 2010. GODINI 

Izveštaj sastavljen na osnovu podataka koje su dostavili:

- Institut za medicinu rada Srbije „Dr Dragomir Karajović“ i
- Fakultet veterinarske medicine Univerziteta u Beogradu, Katedra za radiologiju i radijacionu higijenu 

7. ZAKLJUČAK

Prema ukupnim rezultatima merenja radioaktivnosti životne sredine metodologijom vertikalne analize uzoraka na teritoriji Republike Srbije u 2010. godini, može se zaključiti da se aktivnost kako prirodnih radionuklida tako i dugoživećih radionuklida veštačkog porekla (uglavnom od Černobiljskih padavina), u različitim vrstama uzoraka (vazduh, padavine, zemljište, rečne vode, voda za piće, vegetacija, mleko i drugi prehrambeni proizvodi), kretala u niskim nivoima promene osnovnog fona aktivnosti.

Takođe, možemo zaključiti da su aktivnosti dugoživećih radionuklida veštačkog porekla ¹³⁷Cs i ⁹⁰Sr u prehrambenom ciklusu na teritoriji Republike Srbije u 2010. godini u niskim nivoima, koji uslovljavaju da efektivna doza zračenja za stanovništvo od tih radionuklida unetih ingestijom bude značajno ispod preporučene godišnje granice primljene doze za pojedinca iz stanovništva (grafici 15 i 16). Preporučena granica iznosi 1 mSv/god i odnosi se na zbir odgovarajućih doza od spoljašnjeg izlaganja i očekivane efektivne doze unutrašnjeg izlaganja za period od godinu dana (Pravilnik o granicama izlaganja jonizujućim zračenjima, Sl. list SRJ br. 32/98).

https://www.srbatom.gov.rs/srbatomm/wp-content/uploads/2023/07/Izvestaj-Monitoring-2022.pdf

 I Z V O D 

Republika Srbija

Direktorat za radijacionu i nuklearnu sigurnost i bezbednost

Srbije

Izveštaj o izlaganju stanovništva

jonizujućem zračenju

u 2022 god. 

Izveštaj sastavljen na osnovu podataka koje su dostavili:

- Institut za nuklearne nauke „Vinča“, Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, Univerzitet u Beogradu, Laboratorija za zaštitu od zdravlja i zaštitu životne sredine „ZAŠTITA“;
- Laboratorija za ispitivanje uzora i doze jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja, Prirodno-matematički fakultet, Novi Sad i
- Institut za medicinu rada Srbije „Dr Dragomir Karajović“.

8. Ispitivanje sadržaja radionuklida na lokacijama na kojima je dejstvovano municijom od osiromašenog uranijuma 

Sakupljanje uzoraka 

U periodu 2002. do 2007. godine sprovedena je akcija čišćenja terena od osiromašenog uranijuma. Prisustvo osiromašenog uranijuma u životnoj sredini, zaostalog nakon vazdušnih dejstava NATO snaga na teritoriji Republike Srbije, bilo je potvrđeno u opštinama Preševo, Bujanovac i Vranje na lokacijama Reljan, Bratoselce, Borovac i Pljačkovica. Da bi se procenila ugroženost životne sredine i zdravstveni rizik za stanovništvo posebna pažnja se posvećuje kontroli radioaktivnosti životne sredine na ovim lokalitetima. 

Kontrola radioaktivnosti lokacija na kojima je dejstvovano osiromašenim uranijumom obuhvatila je ispitivanje sadržaja radionuklida u uzorcima vode, biljnih kultura i zemljišta. Uzorci vode sakupljeni su iz bunara ili sa javnih česmi sa kojih se stanovništvo snabdeva vodom. Uzorci biljnih kultura su obuhvatili biljke koje su bile prisutne na ispitivanoj lokaciji. Pre uzimanja uzoraka zemljišta, sa mesta sa kojih su uzeti uzorci uklonjeni su trava i rastinje. Uzorci zemljišta uzeti su sa dubine 10-15 cm. Po jedan uzorak je uzet u centru lokacije, a ostali u pravcu istok, zapad, sever i jug, za svaku lokaciju. 

Priprema uzoraka i analiza 

Za merenje ukupne alfa i ukupne beta aktivnosti, uzorak vode zapremine 3 l se uparava, a zatim koncentriše mineralizacijom na 450°C. Priprema uzorka vode za određivanje sadržaja radionuklida emitera gama zračenja podrazumeva zakiseljavanje uzorka do pH 2 i koncentrisanje uparavanjem. Uzorci biljnih kultura se suše na sobnoj temperaturi, a zatim se vrši mineralizacija na 400°C. Uzorci zemljišta se suše na 105°C i prosejavaju. 

Ukupna alfa i ukupna beta aktivnost u mineralizovanim uzorcima vode su određene merenjem na proporcionalnom α/β brojaču. Sadržaj radionuklida emitera gama zračenja određen je metodom gamaspektrometrije u uzorcima vode, biljnih kultra i zemljišta. 

Rezultati 

Gamaspektrometrijsko ispitivanje vode za piće, kao i rezultati merenja ukupne alfa i ukupne beta aktivnosti iz vodovoda i bunara, na svim lokalitetima, pokazuju da ispitani uzorci zadovoljavaju kriterijume o radiološkoj ispravnosti vode za piće propisane Pravilnikom o granicama sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet, „Službeni glasnik RS“, broj 36/2018. Vrednosti koncentracija uranijumovih izotopa u uzorcima vode bila je ispod minimalne detektabilne koncentracije. Rezultati ispitivanja radioaktivnosti u uzorcima vode sa lokacija na kojima je dejstvovano municijom od osiromašenog uranijuma prikazani su u tabeli 38. u prilogu. 

Specifične aktivnosti ²³⁵U i ²³⁸U, u uzorcima zemljišta, kretale su se u istim intervalima kao i ranijih godina, odnosno, odnos 235U/238U je od 0,044 do 0,070. 

Sadržaj radionuklida u uzorcima biljnih kultura sa lokacija na kojima je dejstvovano osiromašenim uranijumom odgovara sadržaju radionuklida koji je karakterističan za biljne kulture sa drugih lokacija u Srbiji. Na svim lokacijama, specifične aktivnosti za ²³⁵U i ²³⁸U u svim biljnim kulturama su bile ispod minimalne detektabilne koncentracije. Merljivo prisustvo 137Cs u nekim uzorcima biljnih kultura je posledica zaostale kontaminacije nakon akcidenta u Černobilju. 

Rezultati ispitivanja radioaktivnosti u uzorcima biljnih kultura sa lokacija na kojima je dejstvovano municijom od osiromašenog uranijuma prikazani su u tabeli 39. u prilogu. 

Srednje vrednosti rezultata merenja gama radionuklida u zemljištu su prikazane u tabeli 8.1. Detektovani su prirodni radionuklidi ²²⁶Ra, ²³²Th, ²³⁵U, ²³⁸U i ⁴⁰K i proizvedeni ¹³⁷Cs. 

Najviše koncentracije radionuklida ²²⁶Ra, ²³⁵U, ²³⁸U i ⁴⁰K u zemljištu izmerene su u uzorcima sa lokacije Bratoselce. Iako su izmerene vrednosti aktivnosti ²³⁵U i ²³⁸U nešto više od vrednosti izmerenih na ostalim lokacijama, odnos aktivnosti izotopa uranijuma ²³⁵U/²³⁸U odgovara njihovom odnosu u prirodnom uranijumu (tabela 40). Odnos aktivnosti izotopa uranijuma-235 i uranijuma-238, 235U/238U, potvrđuje da je uranijum u ispitivanim uzorcima prirodnog porekla. 

U ispitivanim uzorcima nije potvrđeno prisustvo osiromašenog uranijuma. 

Tabela 8.1.  Srednje vrednosti* sadržaja radionuklida u uzorcima zemljišta na lokacijama na kojima je dejstvovano municijom od osiromašenog uranijuma 

* – srednja vrednost sa standardnom devijacijom 

Rezultati merenja sadržaja radionuklida u pojedinačnim uzorcima zemljišta sa lokacija na kojima je dejstvovano municijom od osiromašenog uranijuma su prikazani u tabeli 40. u prilogu. 

ZAKLJUČAK

Prema ukupnim rezultatima merenja radioaktivnosti životne sredine na teritoriji Republike Srbije u 2022. godini, može se zaključiti da se aktivnost kako prirodnih radionuklida tako i dugoživećih radionuklida veštačkog porekla (uglavnom od Černobiljskih padavina), u različitim vrstama uzoraka (vazduh, padavine), kretala u niskim nivoima.

Prema prikazanim rezultatima merenja radioaktivnosti možemo zaključiti da su aktivnosti dugoživećih radionuklida veštačkog porekla ¹³⁷Cs i ⁹⁰Sr u prehrambenom ciklusu na teritoriji Republike Srbije u 2022. godini u niskim nivoima, koji uslovljavaju da efektivna doza zračenja za stanovništvo od tih radionuklida unetih ingestijom bude značajno ispod preporučene godišnje granice.

Rezultati merenja aktivnosti radionuklida na teritoriji Republike Srbije u 2022. godini su u skladu sa rezultatima merenja iz prethodnih godine na istim lokacijama (Izveštaji o nivou izlaganja stanovništva jonizujućim zračenjima iz životne sredine u Republici Srbiji, http://www.srbatom.gov.rs/srbatomm/monitoring-radioaktivnosti/).

Granica izlaganja za stanovništvo, za jonizujuće zračenje koje potiče od izvora u kontrolisanoj praksi, odnosi se na zbir odgovarajućih doza od spoljašnjeg izlaganja u određenom vremenskom periodu i očekivane efektivne doze unutrašnjeg izlaganja, za isti period i iznosi 1 mSv godišnje.

Na osnovu vrednosti efektivne doze od proizvedenih radionuklida koju je u 2022. godini prosečan stanovnik Republike Srbije primio ingestijom i inhalacijom i koja je manja od 0,01 mSv, može se zaključiti da je radijacioni rizik za stanovništvo koji potiče od proizvedenih radionuklida zanemarljiv.