Slika 1. Remek delo prirode snimljeno od strane astronoma koristeći se ALMA teleskopom u vidu mehura odbačenog materijala sa zvezde U Antlija. Navedena posmatranja će pomoći astronomima da dublje spoznaju kako neka zvezda u svom poznom dobu životnog ciklusa prolazi kroz različite faze zvezdane evolucije. Izvor fotografije: http://www.eso.org

Astronomi su snimili upečatljiv i predivan prizor vazdušastog mehura od oduvanog materijala sa neobične zvezde U Antlia (južno sazvežđe Pumpa) uz pomoć ALMA teleskopa. Načinjena posmatranja će pomoći u boljem razumevanju kako neka zvezda evoluira tokom poznog stadijuma životnog ciklusa.

Ukoliko je posmatrač sa dvogledom dovoljno pažljiv, može uočiti cakleću crvenu zvezdu u bledom južnom sazvežđu Pumpa i koja lagano menja svoj sjaja iz nedelje u nedelju. Pomenuta neobična zvezda nosi naziv U Antlia i nova posmatranja sa ALMA teleskopom ( Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) su uspeli da snime zanimljivu sfernu ljusku u njenoj okolini.

U Antlia predstavlja ugljeničnu zvezdu koja se tokom svoje evolucije preobrazila u hladnog i sjajnog asimptotskog džina. Pre nekih 2700 godina, U Antlia je prošla kroz kratku fazu naglog gubitka mase. Tokom vremenskog perioda od svega par stotina godina, odbačeni materijal sa zvezde ju je obavio u sfernu ljusku koja je snimljena tokom skorašnjih posmatranja ALMA teleskopom. Inače, materijal je prvobitno odbačen velikom brzinom sa zvezde. Detaljnija analiza snimka ukazuje na postojanje tananih oblaka gasa u obliku vlakana.

Nastala sfera je na snimku sa interesantnim odličjima samo zahvaljujući ALMA-inim jedinstvenim mogućnostima da snimi oštru fotografiju i to na nekoliko različitih talasnih dužina. Potreban uslov za rad teleskopa vrhunskih mogućnosti jeste svakako i povoljan položaj observatorije, lokacija poput one na visoravni Čajnantor u Atakama pustinji u Čileu u kojoj se ALMA i nalazi.

Sveži podaci dobijeni navedenim teleskopom ne predstavljaju samo rezultat jednog snimka već su trodimenzionalni (svojevrsna "kocka" podataka) pri čemu je svaki sloj posmatran na različitim a međusobno bliskim talasnim dužinama. Zahvaljujući Doplerovom efektu, svaki sloj kocke predstavlja snimak gasa koji se kreće različitim brzinama ka i od posmatrača. Ljuska je upečatljiva jer je pravilna simetrična sfera koja je uz to i izuzetno tanka. Zahvaljujući mogućnosti registrovanja različitih brzina gasa u snimljenim slojevima, astronomi dolaze u mogućnost da analiziraju gasnu sferu na gotovo identičan način kao što i lekari vrše računarsku tomografiju ljudskog tela.

Utvrđivanje hemijskog sastava ljuske i zvezdane atmosfere U Antlie kao i otkrivanje načina na koji je zvezda gubila svoju masu tokom vremena je važno za ispravno razumevanje zvezdane evolucije u ranom svemiru kao i evolucija galaksija. Ljuska oko pomenute zvezde ukazuje na postojanje bogatstva hemijskih jedinjenja ugljenika i drugih elemenata. U takvim sredinama dolazi takođe do svojevrsne kosmičke reciklaže materije što doprinosi i do 70 procenata od ukupne prašine u međuzvezdanom prostoru.

Izvor teksta: http://www.eso.org