U našoj Galaksiji godišnje se dogodi oko 50 pojava Novih, odnosno dolazi do nuklearnih eksplozija na površini belih patuljaka. Neke od navedenih eksplozija su toliko snažne i sjajne da predstavljaju izazov nauci u njihovom razjašnjenju.

  Slika1 . Udarni talas i Nova u formiranju, umetnička vizija. Izvor slike: msutoday.msu.edu 

Koristeći se sa dva moćna teleskopa, astronomi Mičigenskog državnog Univerziteta, Michigan State University (MSU) su uspeli da dokažu teoriju koja pruža objašnjenje super sjajnih Nova kao i drugih eksplozija u vasioni. Rezultati istraživanja su objavljeni u časopisu Nature Astronomy nagoveštavajući da udarni talasi dovode do pojačanja eksplozije sa snagom koja prevazilazi očekivane razmere neke uobičajene nuklearne eksplozije.

Astronomi su dugo smatrali da glavnu ulogu u kontroli intenziteta i sjaja nuklearne eksplozije ima beli patuljak, reči su Sare Čomjuk, astronomkinje sa MSU i koautorke studije. Nalazi studije su potpuno suprotni očekivanjima i ukazuju na drugačije izvore energije, odnosno na udarne talase koji su dominantni u čitavoj eksploziji, dalje navodi Sara.

Početak eksplozije prati sporiji talas hladnijeg gasa. Nakon početne faze, sledi vreo i brz talas koji ide u susret sporijem talasu. Sudar navedenih talasa prouzrokuje udarni talas i mi uočavamo moćnu eksploziju uz oslobađanje ogromne količine toplote praćenu veoma sjajnim bljeskom svetlosti.

Jači udarni talas prati i sjajniju Novu, navodi Čomjuk. Mi verujemo da je drugi talas taj koji je i odgovoran za silinu eksplozije, tvrdi dalje Čomjuk.

Predstavljena studija ide u prilog teoriji Brajana Mecgera, astronoma sa Univerziteta Kolumbija koji je takođe i koautor objavljenog članka.

Sada kada imaju dokazanu teoriju, astronomi koriste pojavu Novih kako bi pruočavali super eksplozije i koje obeležavaju smrt masivnih zvezda u udaljenim galaksijama.

Nove su male astrofizičke laboratorije u našem galaktičkom dvorištu i koje nam mogu poslužiti da proučimo neke od najsnažnijih eksplozija u čitavoj vasioni, reči su Sare Čomjuk. Dalje, u navodu kaže da ćemo sa narednim pojavama Novih još bolje spoznati kako udarni talasi pokreću i pogone eksploziju. Cilj je da se utvrdi koliko su česti i snažni udarni talasi u stvarnosti.

Otkriće do koga su astronomi došli jeste plod uporne pretrage. Kada se neka Nova dogodi, velike su šanse da je opaze posmatrači sa državnog Univerziteta Ohajo koji se staraju o mreži robotskih teleskopa All Sky Automated Survey for SuperNovae (ASAS-SN). Teleskopska mreža pokriva i južnu i severnu hemisheru. Otkriće Nove u studiji, ASASSN – 16ma je rezultat rada navedenih teleskopa.

Kada je ASSASN – 16ma otkrivena oktobra meseca 2016-te godine, saradnik Paul Lukas je izvršio spektroskopsku analizu i ustanovio da je otkriveni objekat Nova. Astronom Kvan Lok Li sa MSU i vodeći autor studije je zatražio da se u istraživanje angažuje još jedan teleskop agencije NASA Fermi Gama - zračni kosmički teleskop radi posmatranja eksplozije, odnosno iznosa oslobođenog Gama – zračenja. Navedeno zračenje direktno ukazuje na prisustvo udarnih talasa.

  Animacija 1. Snimci Fermijevim Gama – zračnim kosmičkim teleskopom Nove ASSASN – 16ma.
Izvor animacije: msutoday.msu.edu 

Radi potpunog angažmana svih raspoloživih posmatračkih resursa, Sara Čomjuk se obraća i Američkoj asocijaciji posmatrača zvezda promenljivog sjaja. Navedeno međunarodno udruženje profesionalaca i amatera svojim posmatranjima pokriva optički spektar pružajući veći deo podataka u vidljivom delu spektra a u vezi potvrde otkrića Nove.

Linija grafika dobijenih podataka pokazuje pulsiranje energije i podseća na svojevrsni galaktički srčani kardiogram pri čemi su linija Gama – zračenje i linija vidljive svetlosti međusobno simetrične, odnosno ogledaju se čime je nedvosmisleno potvrđena teorija o uticaju udarnih talasa. I Gama –zračenje i vidljiva svetlost dolaze iz istog izvora, odnosno udarnog talasa i preovlađuju u sjaju Nove.

Sjaj Nove kao i dobijeni posmatrački podataci su zaista veliko iznenađenje, reči su Lija. Dalje Li dodaje da su u slučaju drugih Novih potrebni dani pa i čitave sedmice radi prikuplanja dovoljno podataka i da se u slučaju razmatrane Nove skupilo dovoljno podataka već nakon jednog dana a takođe se i potvrdila ispravnost nalaza na osnovu tih istih podataka.

Izvor teksta: msutoday.msu.edu