Više od četrdeset 12-m antena Atakama velikog milimetarskog/submilimetarskog niza (ALMA) sa ekspozicijom od nekoliko sati je posmatralo delić neba koje golom ljudskom oku izgleda prazno. Po prvi put su u galaksiji staroj 13,4 milijarde godina detektovani pobuđeni atomi različitih elemenata kao što su vodonik i kiseonik u vremenu koje nikada ranije nije dostignuto.

Svemirski teleskop Džejms Veb je 2022. godine u prvim ekstragalaktičkim opservacijama identifikovao iznenađujuće veliki broj svetlih dalekih galaksija, među kojima i galaksiju GHZ2 (GLASS- z12).

Uvid u njihovu fiziku zahteva detaljna i osetljiva astronomska posmatranja i spektroskopsku identifikaciju atoma, molekula i složenija jedinjenja. Fizička svojstva ove populacije udaljenih galaksija su ključna za testiranje teorija o njihovom formiranju, najranijim fazama istorije i evolucije.

ALMA detekcija dvostruko jonizovanog kiseonika stavlja galaksiju GHZ2 na crveni pomak od z=12,333, što je otprilike 400 miliona godina od Velikog praska.

Galaksija je u ekstremnoj fazi formiranja zvezda u uslovima različitim od onih u široj populaciji galaksija proučavanih tokom proteklih decenija. Metalnost je znatno niža u poređenju sa većinom dosadašnjih studija galaksija, što je očekivani rezultat s obzirom na mladost Svemira. Populacija mladih kratkoživućih, masivnih i vrućih zvezda kojih obično nema u razvijenijim galaksijama delimično objašnjava njen visoki sjaj.

Masa galaksije GHZ2, precizno određena pomoću ALMA je nekoliko stotina miliona puta veća od mase Sunca. Koncentrisana je u mali region od oko (ili manje od) 100 parseka. To ukazuje na visoku gustinu zvezda poput one u globularnim jatima – masivnim, gravitaciono vezanim asocijacijama drevnih zvezda u našoj i drugim galaksijama. Brojne sličnosti sa ovom zagonetnom populacijom objekata, uključuje nisku metalnost, anomalije u hemijskom sastavu, visoku površinsku gustinu stope formiranja zvezda i veliku površinsku gustinu zvezdane mase. Objekti poput GHZ2 mogli bi pomoći da se objasni poreklo globularnih jata, čije je formiranje misterija dugi niz decenija.

Slika ST DžV polja Abell 2744. Naglašena je galaksija GHZ2. ALMA detekcija linije [OIII] 88µm je prikazana u centru, a odgovarajući ekstrahovani spektar je uključen u donji deo. Signal jonizovanog kiseonika je označen žutom bojom.

https://www.almaobservatory.org/.../alma-and-jwst.../ 

SVE JE FIZIKA Miša Bracić