Posmatranje prve formacije galaksija je jedan od najaktuelnijih trendova koji vlada u današnjoj astronomiji.  Prije desetak dana imali smo veliku vijest da je Habl otkrio najstariju pojedinačnu zvijezdu Earendel čijoj je svjetlosti trebalo 12.9 milijardi godina da stigne do nas. Sada izgleda imamo i najudaljeniju galaksiju od koje svjetlost čekamo već 13.5 milijardi godina.

Galaksija HD1 snimljena teleskopom VESTA

Ovih dana, na arXiv bazi Univerziteta Kornel je objavljen rad tima od 14 naučnika, koji su predstavili dva kandidata za galaksije sa crvenim pomakom  z~12-13. Radi poređenja, trenutno je najudaljenija galaksija GN-z11 sa crvenim pomakom z~11 koja je potvrđena 2016. godine. Šta je crveni pomak može se pročitati ovdje i ovdje, ali ukratko, njegovim mjerenjem određujemo udaljenost neke, u ovom slučaju, galaksije od nas. Kandidate su označili sa HD1 i HD2 i koristili su se podaci od više teleskopa, a samo kandidat HD1 je posmatran više od 1200 časova sa teleskopima Subaru, VISTA, UK Infrared Telescope i Spitzer Space Telescope. HD1 je trebalo pronaći u gomili 700 000 objekata što je samo po sebi dovoljno težak posao i da ne ulazimo u dalju problematiku. Po njihovim mjerenjima i proračunima, oba kandidata ispunjavaju uslove za ono što su tražili, a to je crveni pomak reda 12-13. Da stvar bude još bolja, kandidat HD1 ima z=15.2 i očigledno prebacuje očekivanja. Kandidat HD2 ima crveni pomak reda 12.3. Svi ovi teleskopi kojim su posmatrane galaksije ne daju identične rezultate, što autori objašnjavaju u radu, međutim dosta je teško razumjeti grafike i objašnjenja koja daju, tako da ću im vjerovati na riječ kada kažu da je HD1 galaksija najvjerovatnije iz Populacije III, prve ekipe zvijezda u Univerzumu, koje do sad nisu mogle da se detektuju. Svjetlost od ove galaksije do nas putuje 13.5 milijardi godina, što će reći da je vidimo u trenutku kada je Kosmos imao samo 300 miliona godina. Po njihovim rijećima, imamo dvije moguće opcije: galaksija stvara zvijezde zapanjujućum brzinom ili HD1 sadrži supemasivnu crnu rupu koja je 100 miliona puta masivnija od našeg Sunca.

HD1 je izuzetno svjetlosno jak u ultraljubičastom spektru. To znači da se tamo odigravaju neki značajni energetski procesi, odnosno, odigrali su se mnogo davno, milijardama godina ranije. Pomenuta brzina stvaranja zvijezda od strane HD1 je izuzetna, radi se o 100 novih zvijezda svake godine. A godina je prošlo dosta, pa ne smijemo ni stavljati na papir sve te cifre. Ipak, tim smatra da ova galaksija ne stvara normalne, nama poznate zvijezde. Te prve populacije zvijezda su bile mnogo masivnije, sjajnije i toplije od kasnijih generacija.  Ako se kao tačna ispostavi druga varijanta, da je u središtu galaksije supermasivna crna rupa, onda bi opet imali rekord – najranije formirana supermasivna crna rupa nakon velikog praska. 

Timeline Univerzuma. Očigledno ćemo ovaj momenat prvih zvijezda morati da pomjerimo sa 400 na 300 miliona godina. Za sad.

Ako se proračuni pokažu tačnim, onda bi to značilo da se granica galaksija i zvijezda pomjera za cijelih 100 miliona svjetlosnih godina u odnosu na prethodnog rekordera, galaksiju GN-z11 koja je stara 13.4 milijarde godina. Tim bi HD1 postala najudaljenija i najstarija galaksija ikada snimljena. Kao takva, svakako je sjajan kandidat za Džejms Veb teleskop, koji se upravo zagrijava pored aut linije i čeka da uđe u igru baš zbog ovakvih stvari.

Naučni rad se može skinuti na ovoj stranici, 20 strana u PDF formatu

https://arxiv.org/abs/2112.09141 

Ranija otkrića dalekih galaksija:

Najdalja galaksija

Najdalja i najstarija galaksija