24. februar 2016.
Spektakularna nova slika Mlečnog puta je objavljena u cilju obeležavanja završetka rada APEX Telescope Large Area Survey of the Galaxy (ATLASGAL) projekta. APEX teleskop u Čileu je mapirao ceo prostor koji zauzima ravan Mlečnog puta koja je vidljiva sa južne hemisfere i to po prvi put na submilimetarskim talasnim dužinama - između infracrvene svetlosti i radio talasa - i sa mnogo više detalja od skorašnjih mapa sa satelitskih teleskopa. Pionrski 12-metarski APEX teleskop omogućava astronomima da proučavaju hladni svemir: gas i prašinu samo nekoliko stepeni iznad apsolutne nule.
APEX (engl. Atacama Pathfinder EXperiment telescope) je lociran na 5100 metara nadmorske visine na visoravni Chajnantor u Čileanskoj Atakama regiji. ATLASGAL projekat je koristio jednistvene karakteristike teleskopa u cilju dobijanja što detaljnije slike raspodele hladnog, gustog gasa duž ravni galaksije Mlečni put [1]. Nova slika uključije i većinu regiona u kojima dolazi do formiranja zvezda u južnom delu Mlečnog puta [2].
Nova ATLASGAL mapa pokriva deo neba koji je 140 stepeni dugačak i 3 stepena širok, više od 4 puta veći od prve ATLASGAL objave [3]. Nove mape su takođe i boljeg kvaliteta jer su neki delovi posmatrani iznova da bi se dobio što uniformniji kvalitet podataka preko celog posmatranog dela neba.
ATLASGAL mapa je najuspešniji veliki program APEX-a, sa skoro 70 objavljenih naučnih radova koji ga već prate i naznakama o tome da će ih biti još više, sada kada su svi obrađeni podaci dostupni celoj astronomskoj zajednici [4].
U srcu APEX-a nalaze se njegovi veoma osetljivi instrumenti. Jedan od njih, LABOCA (the LArge BOlometer Camera) korišćen je i u ATLASGAL projektu. LABOCA meri zračenje koje pristiže, registrujući male poraste u temperaturi do kojih dolazi kada zračenje padne na detektor i može da detektuje emisiju hladnih, tamnih delova prašine koji zamračuju svetlost zvezda.
Novo izdanje ATLASGAL-a je komplementarno posmatranjima sa ESA-inog Plank satelita [5]. Kombinacija Plankovih i APEX-ovih podataka omogućava astronomima da detektuju emisiju koja dolazi sa većeg dela neba, te da procene iz nje koliki je udeo gustog gasa u unutrašnjim delovima Galaksije. ATLASGAL podaci su korišženi da se kreira i kompletan popis hladnih i masivnih oblaka u kojima se rađaju nove generacije zvezda.
"ATLASGAL nam daje uzdbuljiv uvid u to gde se formiraju nove generacije zvezda velikih masa i jata. Kombinujući ove podatke sa Plankovim, možemo da saznamo više o džinovskim molekularnm oblacima kao strukturama na velikoj skali", primećuje Timea Csengeri sa Maks Plank Instituta za radio astronomiju (MPIfR) u Bonu, Nemačka, koja je vodila projekat kombinovanja APEX i Plank podataka.
APEX teleskop je skoro proslavio deset godina uspešnog istraživanja hladnog svemira. Igra veoma bitnu ulogu, ne samo kao samostalni "izviđač", već i kao komplementarna ustanova ALMA (engl. the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) teleskopu koji se takođe nalazi na Chajnantor visoravni. APEX je baziran na prototipu antene konstruisane za ALMA projekat i pronašao je mnoge objekte koje ALMA može da proučava do detalja.
Leonardo Testi iz ESO-a, koji je član ATLASGAL tima i Evropskog programa naučnika za ALMA projekat, zaključuje: "ATLASGAL nam je omogućio da imamo novi uvid koji će transformisati naše znanje o gustoj međuzvezdanoj materiji u našoj galaksiji, Mlečnom putu. Novo izdanje celog projekta i mape, otvara mogućnost detaljnog proučavanja ovog fantastičnog seta podataka u cilju novih otkrića. Mnogi timovi naučnika već koriste ATLASGAL podatke da bi se isplanirao ALMA-in detaljni prateći program".
 |
Južni deo ravni Mlečnog puta sa ATLASGAL projekta Ova slika Mlečnog puta je objavljena da označi kompletiranje rada projekta APEX Telescope Large Area Survey of the Galaxy (ATLASGAL). APEX teleskop u Čileu je mapirao celu galaktičku ravan koja je vidljiva sa južne hemisfere po prvi put na submilimetarskim talasnim dužinama - između infracrvene svetlosti i radio talasa - i sa više detalja od skorašnjih teleskopa u orbiti. APEX podaci, na talasnoj dužini od 0.87 milimetara, označeni su crvenom, dok je pozadinska plava slika slikana na manjim infracrvenim talasnim dužinama od strane NASA Spitzer Space Telescope kao deo projekta GLIMPSE survey.Bleđe, narandžaste strukture su sa komplementarnih posmatranja od strane ESA-inog Plank satelita. Radi preglednosti slika je podeljena u 4 dela. Autorska prava: ESO/APEX/ATLASGAL consortium/NASA/GLIMPSE consortium/ESA/Planck |
 |
Južni deo ravni Mlečnog puta sa ATLASGAL projekta Ova slika Mlečnog puta je objavljena da označi kompletiranje rada projekta APEX Telescope Large Area Survey of the Galaxy (ATLASGAL). APEX teleskop u Čileu je mapirao celu galaktičku ravan koja je vidljiva sa južne hemisfere po prvi put na submilimetarskim talasnim dužinama - između infracrvene svetlosti i radio talasa - i sa više detalja od skorašnjih teleskopa u orbiti. APEX podaci, na talasnoj dužini od 0.87 milimetara, označeni su crvenom, dok je pozadinska plava slika slikana na manjim infracrvenim talasnim dužinama od strane NASA Spitzer Space Telescope kao deo projekta GLIMPSE survey.Bleđe, narandžaste strukture su sa komplementarnih posmatranja od strane ESA-inog Plank satelita. Mnogi uočljivi objekti imaju imena, a delovi galaksije koji su prikazani u 4 dela su obeleženi desno. Autorska prava: |
 |
Poređenje centralnog dela Mlečnog puta na različitim talasnim dužinama Ovo poređenje prikazuje centralne delove Mlečnog puta na različitim talasnim dužinama. Gornja slika prikazuje kompaktne izvore submilimetarskog zračenja koje detektuje APEX kao deo ATLASGAL programa, u kombinaciji sa komplementarnim ESA Plank podacima da bi se videli i rasprostranjeniji oblici. Druga slika prikazuje isti region na kraćim, infracrvenim talasnim dužinama i dolazi sa NASA Spitzer Space Telescope. Treća slika prikazuje ponovo isti deo neba, na još manjim talasnim dužinama u bliskoj infracrvenoj oblasti, kako ga vidi ESO VISTA infracrveni teleskop sa Paranal opservatorije u Čileu. Regioni koji tamna prašina na ovoj slici, sijaju na ATLASGAL slici. Konačno, poslednja slika je nešto poznatiji prikaz u vidljivoj svetlosti, kada većina udaljenih struktura nije vidljiva. Značenje boja varira od slike do slike i ne mogu se direktno porediti. Autorska prava: |
Beleške
[1] Mapa je konstruisana od individualnih APEX posmatranja zračenja na talasnoj dužini 870 µm (0.87 milimetara).
[2] Severni deo Mlečnog puta je mapiran zahvaljujući James Clerk Maxwell Telescope (JCMT) i drugim teleskopima, međutim južni deo je posebno bitan jer uključuje i galaktički centar i zbog toga što je dostupan za detaljne studije posredstvom ALMA teleskopa.
[3] Prvi objavljeni podaci su pokrivali deo neba od 95 stepeni kvadratnih, veoma dugu i usku traku duž galaktičke ravni, tek 2 stepena široku i preko 40 stepeni dugačku. Finalna mapa pokriva 420 stepeni kvadratnih, koja je više od 4 puta veća od prethodne.
[4] Podacisu dostupni na ESO arhivi.
[5] The Planck data cover the full sky, but with poor spatial resolution. ATLASGAL covers only the Galactic plane, but with high angular resolution. Combining both provides excellent spatial dynamic range. Plankovi podaci pokrivaju celo nebo, međutim sa slabom prostornom rezolucijom. ATLASGAL pokriva samo galaktičku ravan, ali ima veoma veliku uglovnu preciznost. Kombinacijom oba dobija se odličan prostorni domet.
[6] Tekst je prevela Jovana Petrović, Prirodno-matematički fakultet Novi Sad, Departman za fiziku; Matematički fakultet u Beogradu, Katedra za astronomiju.
Više informacija
ATLASGAL projekat je kolaboracija sledećih institucija: Max Planck Institute for Radio Astronomy (MPIfR), the Max Planck Institute for Astronomy (MPIA), ESO i Univerzitet u Čileu.
APEX projekat je kolaboracija sledećih institucija: Max Planck Institute for Radio Astronomy (MPIfR), the Onsala Space Observatory (OSO) i ESO. Operisanje APEX na visoravni Chajnantor izvodi ESO.
Teleskop ALMA je partnerski poduhvat Evrope, Severne Amerike i istočne Azije, u saradnji sa Republikom Čile. ALMA-u finansira ESO u Evropi, Američka nacionalna naučna fondacija (National Science Foundation, NSF) u Severnoj Americi, u saradnji sa Nacionalnim istraživačkim odborom Kanade (National Research Council of Canada, NRC) i Nacionalni naučni odbor Tajvana (National Science Council of Taiwan NSC) i Nacionalni institut za prirodne nauke (National Institutes od Natural Sciences, NINS) u istočnoj Aziji u saradnji sa Kineskom akademijom (Academia Sinica) na Tajvanu. Izgradnju i rad teleskopa ALMA omogućio je ESO u Evropi, Nacionalna radio-astronomska opservatorija (National Radio Astronomi Observatory, NRAO) u Severnoj Americi, kojom upravljaju Ujedinjeni univerziteti (Associated Universities, Inc. AUI) i Nacionalna astronomska opservatorija Japana (National Astronomical Observatory of Japan, NAOJ). Ujedinjena opservatorija ALMA (Joint ALMA Observatory, JAO), pruža jedinstveno vođstvo i rukovođenje izgradnjom, puštanjem u rad i funkcionisanjem ALMA-e.
ESO je najistaknutija međunarodna astronomska organizacija u Evropi i najproduktivnija zemaljska opservatorija na svetu. Podržava je 16 zemalja članica: Austrija, Belgija, Brazil, Češka, Danska, Francuska, Finska, Nemačka, Italija, Holandija, Poljska, Portugal, Španija, Švedska, Švajcarska i Velika Britanija. ESO sprovodi vrlo ambiciozan program fokusiran na dizajn, izgradnju i upravljanje najmoćnijim astronomskim opservatorijama na Zemlji, koje će omogućiti značajna naučna otkrića. Takođe, ESO ima vodeću ulogu u promovisanju i organizovanju saradnje u oblasti astronomskih istraživanja. ESO vodi tri jedinstvene posmatračke lokacije u Čileu: La Sija, Paranal i Šahnantor. Na Paranalu, ESO upravlja Veoma velikim teleskopom, najnaprednijim teleskopom na svetu u oblasti vidljive svetlosti, a rukovodi i teleskopima za pregled neba. VISTA radi u oblasti infracrvene svetlosti i najveći je teleskop za pregled neba na svetu, dok je VST najveći teleskop dizajniran da sprovodi pretraživanja neba isključivo u oblasti vidljive svetlosti. ESO je evropski partner na revolucionarnom projektu ALMA, najvećoj astronomskoj opservatoriji današnjice. Na vrhu Sero Armazones, nedaleko od Paranala, ESO gradi 39-metarski Evropski izuzetno veliki teleskop, koji će postati “najveće svetsko oko upereno ka nebu”.
Linkovi
- Max-Planck-Institute for Radio Astronomy (MPIfR)
- Onsala Space Observatory (OSO)
- ATLASGAL information at MPIfR
- The Csengeri et al. 2016 paper on the combination with Planck data
- ATLASGAL papers linked in the ESO Telescope Bibliography
Kontakt
Ivana Horvat
Astronomsko društvo Novi Sad
Petrovaradin, Srbija
Email:Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.
Carlos De Breuck
ESO APEX Programme Scientist
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6613
Email: Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.
Frederic Schuller
ATLASGAL Principal Investigator - Max Planck Institute for Radio Astronomy
Bonn, Germany
Email: Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.
Friedrich Wyrowski
APEX Project Scientist – Max Planck Institute for Radio Astronomy
Bonn, Germany
Tel.: +49 228 525 383
Email: Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.
Norbert Junkes
Press and Public Outreach – Max Planck Institute for Radio Astronomy
Bonn, Germany
Tel.: +49 228 525 399
Email: Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.
Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Mob.: +49 151 1537 3591
Email: Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.
Connect with ESO on social media
Ovo je prevod ESO saopštenja za javnost eso1606.
, 
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
