Kvazari su, iako godinama unazad naučno praćeni i istraživani, bili i ostali velika enigma astrofizike. Postavke o ovim najudaljenijim nebeskim telima koja su ujedno i kosmološki izvor elektromagnetnog zračenja, zbunjuju naučnike i dovode u pitanje neke od najosnovnijih postulate kosmologije. Svetlosno zračenje kvazara se uočava putem crvenog pomaka, uz koji se, dalje, vezuje Hablov zakon odnosno formulacija da je brzina udaljavanja dalekih galaksija proporcionalna njihovoj međusobnoj udaljenosti, a njihova brzina udaljavanja se zaključuje na osnovu crvenog pomaka talasne dužine. Drugim rečima, kvazari se kriju u dubokom svemiru I da bi njihova svetlost bila uočena, energija njihovog značenja mora biti mnogo jača od energije zračenja bilo kojeg drugog svemirskog objekta. Teoretičari čak misle da kvazari moraju imati energiju jednaku onoj koju imaju sto najobičnijih galaksija. Najsvetliji kvazar, poznat pod imenom S5001+81 sija snagom svetlosti od 3x10E41 vata pa je bilo dosta onih koji su tvrdili da je jezgro pomenutog kvazara, u stvari, masivna crna rupa sa neverovatnom moći usisavanja svemirskih svetova, i to samo u jednoj sekundi, čime se omogućavala neophodna količina energije svetlosti za toliki sjaj u tami kosmosa.
Prvi kvazar koji je otkriven je 3C 273 i to uz pomoć radio teleskopa, 60-ih godina prošlog veka, a sa Sloanovim digitalnim pretraživačem neba i usavršenim teleskopima, postaje dostupno praćenje crvenog pomaka i identifikacija osobina kvazara. Dosta kasnije je usledilo preispitivanje njihovog značaja kao i same funkcije u savršenom mehanizmu koji nazivamo vasiona. U kakvom medjuodnosu su kvazar i galaksija? Da li je kvazar stariji od galaksije ili je sama galaksija uslov za nastanak kvazara? Dok se ranije verovalo da galaksije stvaraju kvazare, najnoviji naučni podaci govore da se dogadja obrnuti proces. Kvazari dovode do stvaranja nekih galaksija time što izazivaju rađanje zvezda. Kvazar HE0450-2958, otkriven 2005. godine, udaljen nekih 5 milijardi svetlosnih godina od Zemlje, bio bi sasvim običan kvazar, jedan od mnogih otkrivenih, kod kojih nije uočena jedna fascinantna pojava. A onda je u njegovoj blizini primećena nova, do tada nepoznata mlada galaksija čije su zvezde, kako je utvrđeno, nastale izuzetno brozo. To ostavlja prostor naučnicima da zaključe da je mlaz kvazara, toliko intenzivan i jak, bio direktno uperen u galaksiju pa je time došlo do transmisije materije i stvaranja sadržaja galaksija, čime će se preispitati i stare tvrdnje o rođenju galaksija, posebno onih najstarijih, od pre 12 milijardi godina, jer se ispostavlja da kvazari imaju mnogo veću ulogu nego što se to mislilo u aktuelnim naučnim razmatranjima.
Kvazari teže međusobnom povezivanju i otuda nastaju strukture kvazare poznate kao LQG (engleska skraćenica za:large quasar group ili velika grupe kvazara) od kojih su neke šire od 600 miliona svetlosnih godina. Najnovija gigantska struktura kvazara, ogromna LQG pokazuje da u pojedinim područjima svemir nije toliko homogen koliko se verovalo da jeste. Novootkrivena mreža, sastavljena od 73 kvazara, dostiže 1,6 milijardi svetlosnih godina u skoro svim pravcima, dok se u najširoj tački proteže i do 4 milijarde svetlosnih godina, što se ranije smatralo naučnom fikcijom. Ova masivna grupa kvazara je zasenila onu iz 1991, koju čine 34 kvazara, veličine milijardu svetlosnih godina, ali dele isto područje svemira.
Kvazar koji je otkriven 2012. godine, uz pomoć X-shooter spektografa, na velikom teleskopu, u opservatoriji Paranal u Čileu, imenovan kao SDSS J1106+1939, svakako je kvazar sa najvećom energijom jer je ona ekvivalentna 2 miliona puta većoj energiji od one koju proizvede Sunce. Ovaj kvazar ima neverovatnu apsorpcionu moć jer je u stanju da izbacuje masu materijala do 400 puta veću od mase Sunca, i da se ista kreće brzinom od 8000 km u sekundi. Ekipa naučnika sa Virginia Tech-a je ostala zatečena pomakom spektra ovog kvazara, ali su uočili još jedan, u blizini, koji ima sličan i aktivan spektar.
Iako je mlaz gama-zraka GRB 090429B trenutno najudaljenija otkrivena kosmička svetlost jer je na daljini od 13.04 milijardi svetlosnih godina, kvazari ostaju sinonim za daleku svetlosnu energiju Univerzuma ali i za anatomiju nastanka istog.
Sa (r)evolucijom nauke i naučne tehnologije, kvazari postaju dalji a saznanja o njima sve bliža.
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
