Fosil biljke iz Bileće na sedimentnoj krečnjačkoj ploči 20 x 12 x 1,5 centimetara, nastao procesom kompresije i karbonizacije. Dobro je očuvan jer gledan lupom, vide se pore na grančicama biljke.

Fosil četinara 

Fosil je iz period gornje krede, sa početka stadija turona prije 93 miliona godina kada je ova oblast bila tropski arhipelag manjih ostrva u unutrašnjem moru, na zapadnom rubu okeana Tetis. 

Pregledom paleontološke literature na internetu, nađeno je da se radi o vrsti četinara pod nazivom: Frenelopsis petraepurae. 

Vjerovatno je ovu grančicu neki potok ili kišna bujica sprala sa ostrva u plitku morsku lagunu, gdje je brzo zatrpana sitnim sedimentnim muljem i tokom miliona godina je okamenjena.   

Indetifikacija fosila je utvrđena pomoću naučnog teksta (rada) objavljenog 2014. godine od strane italijanskih paleontologa (Cretaceous conifers and angiosperms from the Bonarelli Level; Reassessment of Massalongo's plant fossil collections of “Monte Colle”, Lessini Mountains, northern Italy - Bernard Gomez, Luca Giusberti, Guido Roghi, Marco Chiari, Veronique Daviero-Gomez, Timothy A.M. Ewin).

Taj naučni tekst koriguje starost sedimenata nalazišta u sjevernoj Italiji koje je orginalno sredinom 19. vijeka pogrešno hronološki datovano u doba eocena (prije 56 do 34 miliona godina). Modernom analizom utvrđeno je da je to nalazište sa početka stadija turona, nakon tzv. Bonarelijevog nivoa sa kraja stadija cenomana i prelaza u turon. Odnosno nakon OAE 2 (Oceanic Anoxic Event 2 – okeanski anoksični događaj 2), jednog manjeg izumiranja životinjskih vrsta tokom perioda krede prije 94 miliona godina. 

Ovaj fosil pronađen je u Bileći 2009. godine u turonskim sedimentima (prema Osnovnoj geološkoj karti SFRJ 1:100.000), pet godina prije italijanskog naučnog teksta dokazujući turonsku starost ove vrste četinara. 

Fosil je u bilećkom kamenolomu 2009. godine pronašao moj rođak Ratko Delić, koji mi ga je tada poklonio. On se bavi vađenjem, obradom i ugradnjom kamena kojim se izvana opločavaju kuće. Kako je tada izjavio, pronalazio je ponekad fosile malih riba, puževa, školjki i biljaka u dobro očuvanom stanju. Sada su ugrađeni na fasadama kuća u regionu.

Mnogi se u Bileći bave vađenjem i obradom kamena u kojem su nalazili fosile manjih morskih životinja iz periioda krede. Možda još nepoznate, a time jedinstvene i vrijedne, kako naučno, tako i novčano (mada je cijena fosila u svijetu mnogo pala u odnosu na prije 30 godina, zbog mnogih otkrića u Africi i Aziji, ali i zbog poplave tržišta lažnim fosilima iz Kine i Maroka koji se mašinski izrađuju i pigmentiraju).

Mogući Lagerstätte

Očigledno da je kvaliteta očuvanosti fosila iz Bileće izuzetna, pa se može do određene mjere tvrditi da su ovi sedimenti podobni za stvaranje lagerštata (lagerstätte, njemački: depozit, skladište). Lagerštati su sedimentni talozi koji imaju veoma kvalitetnu očuvanost fosila, uključujući meka tkiva. Ove forme fosila su rezultat ukapanja bioloških organizama u anoksičnoj (bez kiseonika), a često i sulfidičnoj (otrovnoj) morskoj ili jezerskoj sredini gdje nema bakterija i strvinara koji konzumiraju i razgrađuju biološke materijale.  

Možda još nija prekasno 

Ljude koji nemaju dovoljno informacija ne treba osuđivati za greške i nije moje da nekome govorim šta da radi sa svojinom. Ali da je kojim slučajem stotinjak ovako kvalitetnih fosila sačuvano, mogli su u Bileći osnovati izuzetno kvalitetnu paleontološku izložbenu zbirku koja bi bila jedina tog tipa od Beograda (Prirodnjačkog muzeja) do Jadrana. 

Za takav jedinstveni projekat, mogla bi se dobiti novčana sredstva od međunarodnih fondova i obnoviti devastirani muzej sa stećcima na platou ispred južnog ulaza u Bileću. Muzej je na izuzetno lijepom položaju iznad jezera,  a danas nažalost služi kao divlja štala za krave.

Bileća bi bila poznata po nečemu progresivnom, pametnom i na svjetskom nivou. Ovako... nemao ili ne znao, dođe na isto.

Mada, možda još nije prekasno...

Fosili malih riba sa Pijavica

Novo nalazište fosila blizu Trebinja