Keslerov sindrom je tema koja sve više zaokuplja pažnju ne samo naučnika i inženjera, već i javnosti, s obzirom na neverovatno ubrzan razvoj svemirskih tehnologija i sve veće prisustvo satelita iznad naših glava. Evo kako je jedan američki astrofizičar, Donald Dž. Kesler, postavio temelje razumevanju ovog globalnog izazova.
Ko je Donald Dž. Kesler?
Donald J. Kessler (1940) je američki astrofizičar koji je svoj radni vek proveo u Nasi i specijalizovao se za problem svemirskog otpada. Još 1978. godine Kessler je, zajedno sa kolegom Cour-Palaisom, objavio rad kojim je upozorio na opasnosti nekontrolisanog povećanja broja objekata u Zemljinoj orbiti. On je prvi osmislio poznati “Keslerov sindrom”, predviđajući mogućnost lančane reakcije sudara među veštačkim objektima u orbiti.
Šta je Keslerov sindrom?
Keslerov sindrom (Keslerov efekt) opisuje scenario u kojem broj objekata u niskoj Zemljinoj orbiti postaje toliko veliki da svaki sudar proizvodi ogromne količine novih fragmenata svemirskog otpada. Ti fragmenti, kao sitni ali veoma brzi projektili, povećavaju šanse za nove sudare, dodatno pojačavajući problem – pravi “domino efekat” u svemiru, gde svaka neželjena kolizija stvara još više otpada.
Krajnja posledica jednog takvog scenarija je da cela orbita ili delovi niske Zemljine orbite postanu praktično neupotrebljivi za dalje lansiranje satelita ili misija s ljudskom posadom. U ekstremnom slučaju, mogli bismo izgubiti pristup modernim tehnologijama oslonjenim na satelite, poput GPS navigacije, interneta i meteoroloških podataka.
Koliki je problem danas?
Prema poslednjim izveštajima, oko Zemlje trenutno kruži više od 40.000 registrovanih objekata, od kojih je samo oko 11.000 aktivno u funkciji, dok ostalo čine krhotine starih satelita i raketnih ostataka. Naučnici procenjuju da oko 130 miliona fragmenata veličine od 1 milimetra do 1 centimetra predstavlja poseban rizik, dok je preko milion komada veće od 1 centimetra. Svaki od ovih delova je potencijalna opasnost, budući da i vrlo mali fragmenti, kretajući se brzinama do 28.000 km/h, mogu uništiti ili oštetiti satelitske sisteme.
Kako rešiti problem?
Globalne svemirske agencije sve više ulažu u tehnologije za praćenje i uklanjanje otpada iz orbite. Evropska svemirska agencija (ESA) navodi da je “orbita ograničen resurs” i naglašava važnost globalne saradnje. Predložena su rešenja poput povlačenja zastarelih satelita u atmosferu da sagore, kao i robotskih čistača koji bi aktivno uklanjali fragmente. Za geostacionarne orbite, sateliti se šalju u posebne „grobljanske orbite”, dalje od aktivnih zona.
Zaključak
Keslerov sindrom nije više samo hipotetički problem – on je sve realnija pretnja sa kojom se čovečanstvo mora uhvatiti u koštac. Svaka nova misija u svemir mora uključivati mere odgovornog ponašanja prema orbitalnom prostoru, dok tehnološki i međunarodni napori za očuvanje čistoće svemirske okoline postaju ključ našeg opstanka i tehnološkog napretka u budućnosti.
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
