BIOLOGIJA
Da li ste ikada zamišljali da se vaš životni ciklus iznenada okrene tako da se rodite stari a umrete mladi? Elem, postoji jedna životinjica tu oko nas koja postaje besmrtna u jednom čudnom procesu koji je vrlo sličan pomenutom. Upoznate se sa Turritopsis nutriculom, malom slatkovodnom životinjom ili hidrozoom, srodnom sa meduzama i koralima.
Poput većine meduza, Turritopsis nutricula prolazi kroz dva odvojena životna ciklusa: polipoidnu ili nezrelu fazu, kada liči na običnu grančicu sa pipcima za hranjenje; i zrelu fazu kao meduza, kada polipići dužine 1 mm u neseksualnom procesu rađaju meduze.
Turritopsis nutricula je naziv za formu meduze sa sjajnim crvenim stomakom. Veličina - 7 mm.
Meduzin život obično traje nekoliko sati kod najmanjih vrsta do nekoliko meseci ili čak godina kod većih vrsta. Na koji onda način 4-5 mm duga Turritopsis nutricula (zovimo je T'nut) uspeva da pobedi neumitni prirodni proces?
Pa tako što T'nut uspeva da se transformiše u meduzu ili polipa, tj. da se prema potrebi vrati iz zrele faze u detinjstvo i tako izbegne smrt. Taj proces u ćelijama se naziva transdiferencijacija, kada se ne-stem ćelije[1] ili transformišu u različite tipove ćelija, ili već diferencirane ili specijalizovane stem-ćelije stvaraju ćelije mimo njihovih specijalizovanih funkcija.
Faza polipa Turritopsisa rubre (Farquhar, 1895)., za koga se dugo mislilo da je T'nut. Mešak je dugačak oko 1 mm
T'nutu je za proces transdiferencijacije potrebno tkivo i sa površine plašta meduze i iz cirkulatornog sistema kanala. Takva promena ćelijskih uloga nije neuobičajena i može se sresti kod mnogih životinja ili kod čoveka, ali jedino u slučajevima kada je potrebno regenerisati neki organ. U slučaju T'nuta, povratak u mladalačku fazu je deo regularnog životnog ciklusa ove vrste.
U fazi meduze, T'nut je zvonastog oblika, prečnika 4-5 mm. Mladi primerci mogu biti svega 1 mm u prečniku i u početku imaju osam pipaka, da bi kad odrastu imali 80 do 90 komada.
Uzorak u žutoj boji. [Slika iz bishopmuseum]
Turritopsis nutricula najverovatnije potiče sa Kariba ali danas ih možemo naći u u svim svetskim toplim morima i okeanima, po kojima se dalje šire preko balastnih voda koje brodovi svakodnevno ispuštaju u lukama. Prema izveštaju dr Marie Pie Migliette iz Smitsonijanovog Instituta za tropska mora: „Prisustvujemo globalnoj tihoj invaziji."
Crtež različitih vrsta Tuatara. T'nut je pod brojem 18. [Slika iz nzetc]
Tiha invazija? Moguće, ali iako su Turritopsis nutriculae možda biološki besmrtni, ipak nisu nepobedivi. Posebno u njenoj nezreloj fazi, osetljivi su na predatore i bolesti i mnoge jedinke umiru ne dospevši čak ni do faze meduze. Do tada, ove životinje ostaju jedine koji su u stanju da se vrate u svoju raniju, nezrelu fazu.
[1] Stem-ćelije su pronađene kod svih višećelijskih organizama. Karakteriše ih sposobnost da se obnavljaju i dele mitotičkom ćelijskom deobom i pretvaraju u razne druge specijalizovane tipove ćelija.
KOJI TELESKOP DA KUPIM?
