O najnovijoj misiji Nase, Mars 2020, u okviru koje je u četvrtak 30. jula uspješno lansiran rover “Perseverance”, napisano je dosta tekstova sa tehničkim detaljima. Obzirom da je Bosna i Hercegovina, preko toponima “Jezero” indirektno uključena u ovaj projekat, čini mi se zanimljivim dati kratko pojašnjenje i opis mjesta gdje bi se u februaru naredne godine trebao spustiti najnoviji marsov rover.

Krater Jezero na Marsu je dobio ime po bosansko-hercegovačkoj opštini “Jezero” kod Mrkonjić grada. Naziv je odabran zato što se riječ jezero (engl. Lake) identično ili slično izgovara na više slavenskih jezika. Zašto je NASA izabrala bosansko Jezero nisam do sada našao odgovor. U svakom slučaju čast nam je da se spominjemo u ovom značajnoj misiji ka crvenoj planeti. 

Opština Jezero nalazi se u jugozapadnom dijelu BiH, na Plivskom jezeru. Sjedište opštine se nalazi u naseljenom mjestu Jezero. Graniči se sa opštinama Šipovo, Mrkonjić Grad i Jajce. To je jedna od najmanjih opština i prema popisu iz 2003. godine imala je 1144 stanovnika. Kroz nju protiče rijeka Pliva koja se ulijeva u Plivsko jezero. To je prirodna akumulacija za hidroelektranu Jajce.

Sa velikom sigurnošću astronomi su uvjereni da se unutar kratera prije nekih 3,5 milijarde godina nalazila voda koja je tvorila jezero.

Na snimku letjelice “Mars Recoinnaissance Orbiter sa lijeve strane se vidi veoma razuđena delta prastare rijeke čije korito vidimo. Delte su i na Zemlji oblasti gdje se milionima godina talože sedimenti. Spektralna istraživanja sa orbite pokazala su postojanje sedimenata koji sadrže glinu i ugljikova jedinjenja. To su dobri uslovi za pojavu života na nekom mikrobiološkom nivou. 

Krater Jezero ima prečnik oko 49 kilometara. Smješten je u oblasti Syrtis Major. Elipsa na lijevom rubu kratera je oblast gdje će se spustiti rover “Perseverance”.

Američka ambasada u Bosni i Hercegovini organizovala je niz manifestacija kojima je obilježena misija Mars 2020, odnosno ono što je vezano za BiH. Astronomsko društvo Orion je u saradnji sa Američkim kutkom u Sarajevu pripremilo video klip, a noć prije lansiranja održano je i online predavanje Muhameda Muminovića „MARS od rimskog božanstva do „Perseverance“ rovera“. I drugi američki kutci u BiH (Banjaluka, Tuzla, Mostar, Bijeljina, Doboj) uključili su se prigodnim manifestacijama u promociju misije i lokacije Jezero.