Kišne šume kao i njihova egzotična mistika, oduvek su privlačile svetske putnike nemirnog duha, ljubitelje prirode ali i istraživače, koji su taj kutak planete, ipak, posmatrali nekim drugim očima. Dok su nepregledna zelena prostranstva, za jedne, predstavljala turistički raj, oni koji su svemu prilazili sa naučnom radoznalošću, znali su da su ta ista mesta “netaknute prirode” istovremeno i njeno najubojitije oružje. U doba kada je Ebola virus sinonim za najsvirepiji pomor ljudi u Africi, malo ko razmišlja da taj isti virus ima i svoje besne rođake, koji se obračunavaju sa ljudskom populacijom periodično, ali na jednako podmukao način.
Mačupo virus je bolivijska verzija agresivnog mikroba, poznatiji kao izazivač Bolivijske hemoragične groznice (BHF), inače odlično strukturiran arena virus, koji je, najpre, divljao u izolovanim epidemijama kod glodara, dok nije izvršio uspešnu transmisiju s vrste na vrstu. Tako je i 1959. stigao među ljude, dobijajući na brutalnosti. Mediji često pompezno prenose o prodoru novih vrsta virusa, iako naučnici insistiraju na tome da se naglasi u javnosti da ovi virusi nisu novi već samo nisu bili poznati čovečanstvu, mada jesu bili prisutni u ekosistemu, u vidu zoonotskih infekcija. Dr. Karl Džonson,veteran hemoragičnih groznica, u svom članku o visoko zaraznim virusima modernog sveta, tvrdi da su svi ovi virusi manje-više poznati već vekovima unazad jer su pratili prirodu i sve njene modifikacije. Uglavnom su bili stacionirani u svojim primarnim domaćinima, najčešće glodarima, tako da nisu imali izlete u civilizaciju. No, prirodni ambijent se menja, kako on dalje nastavlja u svom zapaženom tekstu, naročito nakon Drugog svetskog rata, i granice onoga što čovečanstvo smatra kao svoje se pomeraju na štetu prirode i njene ravnoteže. Virusi su sve bliži ljudima. Virusi postaju problem ljudi i taj problem nije jednostavno rešiti s obzirom na činjenicu da telo ovih i ovakvih virusa ima RNA strukturu odnosno jedan savršeni parazitski sistem nepregledne multiplikacije i prilagođavanja, u cilju opstanka.
|
Priča o ekspanziji Mačupo virusa je zanimljiva jer sadrži u sebi i jednu političko-socijalnu paradigmu. Ovaj neobični virus nije, tek tako, iskočio iz tamne džungle i počeo da piše stranice savremene epidemiološke istorije. Naprotiv, njegov uspon bio je potpomognut tadašnjim društvenim, političkim i ekonomskim uslovima. Socijalna revolucija koja je 1952. godine zadesila Boliviju, podrazumevala je jednu surovu revoluciju i otimanje, koje je sa dolaskom Pokreta za narodnu revoluciju, imalo radikalne posledice po sve. Ne samo što se otimala zemlja od bolivijskih i brazilskih oligarha, već su isti bili sprečeni da nastave sa svojim preduzetničkim aktivnostima i privrednim doprinosima. Tako je prošla porodica Suarez, koja je imala ogromnu farmu goveda, bila uspešna u proizvodnji mesa koje se izvozilo dalje za Severnu Ameriku i Evropu, ali je snabdevala i lokalnu populaciju. Nakon što im je Pokret oduzeo sve, proizvodnja goveđeg mesa je zaustavljena a oni proterani. Stanovnicima tog područja je ostalo da se okrenu proizvodnji useva jer za govedarstvo nisu imali ni znanja ni mogućnosti. Oživeli su plodna zemljišta oko Mačupo reke, direktno narušili već postojeći balans u prirodi, tako što su svojim žitaricama podigli nivo populacije glodara. Krajem pedesetih, glodari su se razmnožavali do te mere da su stizali u grad, u potrazi za hranom, donoseći svoje viruse. Pretpostavlja se da je, na jednom od takvih brodova, stigao i sam Mačupo virus. U jednom trenutku, glodar je urinirao po nekoj namirnici u skladištu. Namirnica je stigla na pijacu a onda i na trpezu, nedovoljno oprana. Virus je mogao stići do ljudskog krvotoka i preko posekotine ili biti prosto inhaliran. Mnogo činilaca se poklopilo u tom periodu, čak i taj da je masovno zaprašivanje DDT supstancom protiv malarije, izazvalo pomor mačaka u tom mestu, što je osiguralo nesmetano razmnožavanje glodara, a sa njima i virusa. Tim eksperata iz američkog Centra za kontrolu bolesti, koji je tada radio na slučaju izolacije Mačupa, apelovao je na vlast kao i na građane da porade na porastu populacije mačaka, zato što je između 1962-1964, u gradiću San Jakin, 40% stanovništva bolovalo od Bolivijske hemoragične groznice a između 20-30% je umrlo. Opšta panika je ovu bolest nazivala i Crnim tufusom. CDC prenosiva laboratorija je nastojala da otkrije lanac transmisije kao i pecizne simptome dijagnostikovanja, kako se ne bi gubilo na vremenu, ali je naučnike zbunjivalo to što se virus nekad ponašao kao i njegovi srodnici, virus Junin i Saba, a nekad i poput hemoragičnih groznica najopasnijeg tipa, kao što su virus Ebole, Marburga i Denge. Dr Karl Džonson, koji je tada radio na identifikaciji ovog virusa, seća se da je i sam bio podeljenog mišljenja oko načina nastanka ovog mikroba kao i puteva njegovog širenja. Bilo je sasvim izvesno da je primarni prenosnik miš, pripadnik vrste Calomys callosus I da to nije kraj ekspanzije Mačupa već, zapravo, početak.
Već 1994. godine, u sanjivom bolivijskom mestu sa biblijskim imenom Magdalena, čitava jedna porodica se razbolela od Bolivijske hemoragične groznice i završila na pokušaju lečenja u lokalnom siromašnom stacionaru. Kako uslovi bolnice nisu mogli da isprate napredovanje klinicke slike pacijenata, bolesnici su imali sreću da budu prevezeni i hospitalizovani u većoj bolnici u Trinidadu, ali su umirali jedan za drugim jer nije bilo odgovarajućeg tretmana. Glava porodice, Bismar Monasterio se, ipak, oporavio nekim čudom i pripada onom opadajućem procentu ljudi koji su preživeli udar smrtonosnog virusa. Ova zoonoza izaziva smrtnost u oko 30% slučajeva, a ako zataji adekvatna medicinska reakcija, procenat ide samo na gore. Dakle, kada je te 1994. godine izvršena dijagnostifikacija Bolivijske hemoragične groznice u Magdaleni, bilo je jasno da je postojao neki vektor. Tada se i gospodin Monasterio, izlečeni zemljoposednik, setio da se susreo sa jednim od uglednih poljoprivrednika, članom ranije spominjane familije Suarez, koji se vratio bolestan u Magdalenu, nakon što je proveo neko vreme radeći po plodnoj regiji džungle, Kampo. On je, u jednom trenutku, pokupio i pojeo neko voće koje je bilo kontaminirano telesnim tečnostima našeg gladnog miša. Virus je dobio novog domaćina i novu ciljnu grupu. Nakon 7 dana koliko je potrebno inkubaciji, nastupa dodatnih 7 dana bolne agonije koja podrazumeva glavobolju, temperaturu, bol u mišićima, čitavo podrhtavanje tela i gubljenje motoričkog osećaja, a svi ovi simptomi mogu biti osnaženi neurološkim oštećenjima i opštim krvarenjem iz svih otvora, tipičnih za sve hemoragične groznice. Smrt može nastupiti i nekoliko sati po pojavi prvih simptoma, ali i nakon nekoliko dana, a sve u zavisnosti od toga koliko je imunitet slab odnosno jak.
Opšte prihvaćen lek i vakcina za BHF, a time i za Mačupo virus ne postoje. Farmakolozi su izašli sa lekom Ribavirin, koji se, u nekoliko slučajeva, pokazao kao odličan ali je i dalje klinički nepotvrđen i prilično skup za budžet Bolivije, u kojoj ovaj virus pravi pometnju i izaziva stalnu pozornost na epidemiološku opasnost. S obzirom na svoju visoku infektivnost i mortalitet do kojeg dovodi, ova klica se svrstava u visoko rizičnu grupaciju i IV stepen biološke bezbednosti. Pobornici teorija zavere veruju da je Mačupo virus bio u razvojnom programu biološkog naoružanja, kako Vojske SAD-a, tako i nekadašnjeg SSSR-a, u Biopreparatu.
Iako zvanična medicina nema odgovor na mrak koji Mačupo virus donosi sa sobom, preko gladnih, žednih i nagomilanih glodara, čitava ljudska populacija mora da se zamisli nad postojanjem minijaturnih neprijatelja koji započinju pohode iz kišnih šuma i dubokih nepreglednih džungli. Ono što su vojske činile jedne drugima tokom istorije nije ništa spram onogo što nas očekuje ako generali mikrosveta objave rat čovečanstvu. Biće to rat bez milosti ali i bez oružja. Rat u kojem samo jedna strana može da pobedi. Do tada, ostaje nam da verujemo da tajanstvene prašume kriju i nešto drugo, a ne samo pretnju.
Literatura:
http://repository.cmu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1053&context=shr
http://web.stanford.edu/group/virus/arena/2005/MachupoVirus.htm
http://www.phac-aspc.gc.ca/lab-bio/res/psds-ftss/machupo-eng.php
http://www.cdc.gov/vhf/virus-families/arenaviridae.html
http://cid.oxfordjournals.org/content/24/4/718.full.pdf
